آلرژی یا حساسیت به گرده درخت صنوبر (سپیدار) با توجه به کاشت گسترده این درخت در بسیاری از شهر های ایران، در حال افزایش می باشد. به طور کلی بیماریهای آلرژیک تنفسی یکی از مشکلات اصلی بهداشت جهانی محسوب شده و سالانه میلیاردها دلار برای درمان مبتلایان به این بیماریها بر سیستم بهداشتی کشورهای مختلف از جمله ایران تحمیل می شود.

مطالعات متعددی وجود دارد که نشان می دهند گرده گیاهان از شایع ترین عوامل ایجاد بیماریهای آلرژیک تنفسی مانند آلرژی فصلی (رینیت آلرژیک) در ایران و جهان می باشند. 

یکی از منابع تولید گرده های حساسیت زا در ایران گرده ها درخت صنوبر است، صنوبر، (با نام علمی پاپیولس Populus) درختی است که به خانواده بیدیان (Salicaceae) تعلق دارد. نامهای انگلیسی متعددی مانند: Poplar، Cottonwood و Asper برای گونه های مختلف آن به کار برده می شود.

فصل تولید گرده توسط درخت صنوبر در گونه های مختلف این درخت و نواحی مختلف ایران با هم متفاوت است و معمولا از اوایل فصل بهار تا اوایل فصل پاییز می باشد.

انواع گونه های درخت صنوبر یا سپیدار در ایران

در ایران چندین گونه صنوبر وجود دارد که عبارتند از: پلت (P. caspica)، پده (P. euphratica)، کبوده یا سپیدار (P. alba)، تبریزی یا شالک (P. nigra) و صنوبر شرقی (P. deltoides) می باشند. این درختان در مرکز و غرب و شمال غربی کشور به وفور یافت می شوند.

آلرژی زایی  درخت صنوبر یا سپیدار 

در سالهای اخیر مطالعات متعددی انجام شده است که نتایج آنها بر آلرژی زا بودن گرده های درخت صنوبر  و نقش آن در ایجاد بیماریهای آلرژیک تنفسی در نقاط مختلف جهان دلالت دارند.  نتایج این تحقیقات نشان داده است شیوع آلرژی به مواد حسایت زا موجود در گرده این درخت حدود ۲۰%  در ایالات متحده، ۲۲ %  در ترکیه، ۱۸ % در استانهای شرقی عربستان سعودی، ۷ % در مجارستان و ۱۷ %  در اسپانیا می باشد.

با توجه به شیوع حساسیت به گرده درخت صنوبر در ایران و جهان و همچنین با عنایت به اینکه براساس اطلاعات موجود و قابل دسترس، تاکنون در ایران و جهان مطالعه ای در زمینه تعیین مشخصات مواد حساسیت زای گرده درخت صنوبر انجام نشده است! لذا پروژه ای تحقیقاتی در گروه ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مرکز تحقیقات ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران زیر نظر اساتید و متخصصین آلرژی طراحی گردیده است که هدف آن تعیین مشخصات ایمونوشیمیایی و مولکولی و تولید مواد حساسیت زای گرده درخت صنوبر به کمک روشهای ایمونولوژیک و مهندسی ژنتیک می باشد.

امیدواریم که انجام این طرح بتواند زمینه را برای مطالعات بیشتر در راستای ابداع روشهای پیشگیری کننده و درمانی کارآمد برای بیماران حساس به گرده درخت صنوبر فراهم آورد.

نتایج حاصل از تحقیقات اخیر تحت نظارت دکتر محمد علی عصاره زادگان، نشان داده است پروفیلین گرده درخت صنوبر یکی از پروتئین های آلرژی زای شاخص در دانه های گرده این درخت است. پروفیلین آلرژی زای شناسایی شده در گرده درخت صنوبر تحت عنوان Pop n 2 در کمیته IUIS از مجموعه سازمان بهداشت جهانی (WHO) به ثبت رسیده است. همچنین توالی ژنی این آلرژن در بانک جهانی ژن (GenBank) با شماره دسترسی Mn832852 ثبت شده است.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان  با همکاری

محمد حسین شمس هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان

منابع:

۱- …Zhang J,  et al. Proteomic analysis and candidate allergenic proteins in Populus

۲- …Fereidouni M,etal.  Skin prick test reactivity to common aeroallergens

۲- درختان آلرژی زا- شبکه جامع آلرژی