آلاینده‌های بیولوژیکی شامل گرده گیاهان آلرژی زا و اسپور یا هاگ قارچ‌ها و کپک‌ها می‌شوند که به میزان فراوان در هوای تنفسی شهر‌ها وجود دارند و بار‌ها در مناطق مختلف جهان از جمله ایران مشکل و چالش بهداشتی ایجاد کرده اند.

دکتر محمد علی عصاره زادگان خاطرنشان کرد: دلیل اینکه این موضوع در یک دهه گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفته، آن است که با افزایش آلاینده‌های صنعتی و آلودگی‌های هوا در کلان شهر‌ها گیاهان و قارچ‌ها نیز از آلرژی زایی بیشتری برخودار شده اند.

وی با بیان اینکه درخت چنار به عنوان آلرژی‌زاترین درخت در مناطق معتدل و سردسیر به شمار می‌آید، ادامه داد: بر اساس نتایج پژوهشی که حدود ۲۰ سال پیش انجام شده، گرده درخت چنار در شمال شهر تهران و مناطق خوش آب و هوا از آلرژی زایی کمتری نسبت به درخت‌هایی که اطراف پارک شهر؛ منطقه‌ای که هوای آلوده تری دارد، برخوردار است.

بی‌توجهی به آلرژی‌زا بودن فضای سبز در شهر‌ها

استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران یادآور شد: سازمان متولی طراحی فضای سبز کلان شهر‌ها به خصوص در شهر تهران همه موارد را برای انتخاب پوشش گیاهی شهر مانند مقاومت گیاه به کم آبی، تحمل شوری خاک و … را بررسی می‌کند؛ اما متاسفانه کنترلی روی بخش شاخص‌های سلامت فضای سبز از نظر آلرژی‌زایی اتفاق نیفتاده و این موضوع مهجور مانده است. 

وی گفت: باید بررسی شود که آیا گرده گیاهی که کاشته می‌شود، حساسیت‌زا است یا خیر؟ اگر گیاه دو پایه است، باید از پایه نر که گرده ایجاد می‌کند، استفاده نشود! مثلا بهتر است از پایه ماده درختانی همچون صنوبر یا بید استفاده شود.

خطر بیشتر آلاینده‌های بیولوژیکی در شهر‌های آلوده 

دکتر محمد علی عصاره زادگان با بیان اینکه این توجه باید در کلان شهر تهران و سایر شهر‌های صنعتی آلوده بیشتر باید باشد، افزود: زمانی در گذشته مشهد و اصفهان شهر‌های خوش آب و هوا بودند؛ اما اکنون تعداد تعطیلی این شهر‌ها به دلیل آلودگی هوا قابل توجه شده است  یا قبلا آلودگی هوا در شهر‌های استان کرمان و یا شهر تبریز مفهوم نداشت؛ اما اکنون شاهد آن هستیم که آن‌ها هم گرفتار این پدیده شده اند، پس به موضوع آلاینده‌های بیولوژیکی باید جدی‌تر توجه شود.

وی اظهار کرد: گیاه لیگوستروم یا همان برگ نو که به یاس هلندی هم شناخته می‌شود، یک گیاه آلرژی زاست به طوری که برخی از کشور‌ها کاشت این گیاه را ممنوع کرده اند؛ اما در شهر تهران و برخی شهر‌های صنعتی دیگر در کشور به طور فراوان کاشته شده و هنوز هم کاشته می‌شود، چون همیشه سبز و به خشکی مقاوم است؛ بنابراین باید در خصوص انتخاب و کاشت گیاهان در کلان شهر‌های صنعتی شاخص‌های مرتبط با سلامتی شهروندان نیز در نظر گرفته شود!

رئیس مرکز تحقیقات ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه اسپور قارچ‌ها و کپک‌های آلرژی‌زا مانند هاگ آسپرژیلوس و یا آلترناریا نیز در هوای تنفسی ما وجود دارند و حتی در برخی فصول سال نسبت به گرده گیاهان از تراکم بیشتری در هوای تنفسی برخوردار هستند، ادامه داد: اسپور قارچ‌ها و کپک‌های آلرژی زا نیز می‌توانند همانند گرده گیاهان سبب بروز مشکلات و ناراحتی‌های شدید تنفسی در افراد حساس شوند. 

هاگ قارچ ها و کپک ها در خانه‌ها عامل ایجاد حساسیت در کودکان

دکتر محمد علی عصاره زادگان گفت: کپک‌های آلرژی را می‌توان در داخل مناطق مرطوب خانه‌ها در جا‌هایی مانند گوشه و کنار آشپزخانه و حمام و یا در زیر سینک ظرفشویی مشاهده کرد، هاگ یا اسپور این کپک‌ها و قارچ‌ها از عوامل مهم ایجاد آلرژی در کودکان و افرادی هستند که زمان بیشتری را در خانه سپری می‌کنند.

وی تشریح کرد: در حوزه آلاینده‌های بیولوژیک در شهر‌ها به خصوص کلان شهر‌های صنعتی مانند شهر اهواز و یا تهران در فصل پاییز یعنی زمانی که بارندگی‌ها شروع می‌شوند با پدیده‌ای به نام آسم و یا تنگی نفسی بعد از طوفان و رعد و برق (Thunderstorm Asthma) مواجه هستیم. در این پدیده که اغلب در زمان‌های اوج تراکم گرده گیاهان و اسپور قارچ‌ها اتفاق می‌افتد، رطوبت هوا و قطرات باران موجب می‌شود تا هر دانه گرده به ۲۰۰ قطعه ریزتر و البته خطرناک‌تر از همان گرده بزرگ تبدیل شود.

این متخصص ایمونولوژی و آلرگولوژی در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار آنا افزود: چون گرده به واسطه اندازه بزرگی که دارد در مجاری فوقانی تنفس می‌ماند و به عمق ریه‌ها نفوذ نمی‌کند؛ اما وقتی به تکه‌های ریز تبدیل شد به عمق مجاری تنفسی و ریه‌های نفوذ کرده و شخصی که آلرژی به این گرده‌ها دارد، دچار حمله آسم شده و حتی ممکن است، این پدیده باعث مرگ او شود.

کمک به متخصصان آسم و آلرژی با پیش‌بینی میزان آلاینده‌های بیولوژیکی

وی با بیان اینکه این تقویم مورد تقاضای متخصصین آسم و آلرژی برای اهداف تشخیصی و درمانی نیز هست، افزود: آگاهی از تراکم گرده گیاهان و اسپور قارچ‌ها به متخصصین آسم و آلرژی برای درمان بیماران آلرژیک نیز کمک شایانی می‌کند. 

ایمونوتراپی اختصاصی آلرژی یا همانطور که بیماران آن را واکسن آلرژی می‌نامند، به طور معمول در کلینیک‌های آلرژی به عنوان یکی از روش‌های درمان آلرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این روش درمانی طی فرآیندی چند ساله میزان افزایش یابنده‌ای از آلرژن به بدن بیمار وارد می‌شود. آگاهی از میزان تراکم گرده گیاهان آلرژی و تقویم گرده افشانی به پزشک معالج می‌تواند برای اجرای یک پروتکل درمانی بی خطر کمک شایانی کند. 

وی گفت: این کار الگویی بسیار خوب از نمونه‌های بین المللی است؛ وبگاه پولن دات کام که عمری حدود ۳۰ ساله دارد، تمام مناطق ایالت‌های آمریکا را پوشش می‌دهد، یک قسمتی به نام پیش بینی گرده‌های حساسیت زا دارد که مثلا می‌گوید امروز یا فردا کدام گرده حساسیت زا از کدام گیاه بیشتر است تا افرادی که به آن حساسیت دارند مراقبت‌ها لازم را داشته باشند.

دکتر محمد علی عصاره زادگان ادامه داد: یکی از خدمات تخصصی دیگر، مشاوره در طراحی سلامت محور فضای سبز است. ما می‌توانیم به سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در بررسی حساسیت زا بودن گیاهان، مشورت دهیم و جایگزین‌های مناسب برای آن‌ها معرفی کنیم. گاهی در شهر‌ها برای تفکیک دو فضا از درخت استفاده می‌کنند، این‌ها باید حساب شده باشد. یا اینکه وقتی می‌بینید چنار این همه آلرژی زاست، دلیل ندارد روز درختکاری باز هم به مردم در نهالستان‌ها نهال‌های رایگان چنار و یا سایر گیاهان آلرژی زا داده شود.