میزان اثربخشی دستگاه تصفیه هوا در بهبود آلرژی و حساسیت!
۱۳۹۹-۰۴-۲۵ ۱۴۰۳-۰۹-۲۲ ۱۲:۳۴میزان اثربخشی دستگاه تصفیه هوا در بهبود آلرژی و حساسیت!
دکتر محمد علی عصاره زادگان 
میزان اثربخشی دستگاه تصفیه هوا در بهبود آلرژی و حساسیت!
امروزه موضوع میزان اثربخشی دستگاه تصفیه هوا در بهبود آلرژی و حساسیت به دلایل متعددی مورد توجه متخصصین در حوزه پیشگیری، تشخیص و درمان بیمار یهای آلرژیک قرار گرفته است!
بعضی از دلایلی که باعث شده بررسی اثربخشی استفاده از دستگاه تصفیه هوا در بهبود و کنترل آلرژی و حساسیت، بویژه در افراد آلرژیک، مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از: افزایش چشمگیر بیماری های آلرژیک بویژه آلرژی های تنفسی در جهان در دهه های اخیر؛ افزایش روز افزون آلاینده های مختلف بیولوژیک و شیمیایی در هوای تنفسی؛ افزایش زمان سپری شده در طول روز در محیط های بسته و ایزوله مانند آپارتمان ها، دفترکار، مهدهای کودک، مؤسسات آموزشی وکلاس های درس و …؛ افزایش روزهای آلوده در طی سال بویژه در شهرهای صنعتی؛ ایزوله کردن فضای خانه و یا دفترکار از نظر ورود هوا و صدا با انواع تجهیزات مانند پنجره های دوجداره؛ افزایش استفاده ازدستگاه های خنک کننده و کولرها در محیط خانه ومحل کار.
در این نوشتار سعی شده است به طور خلاصه و با استفاده از منابع معتبر و علمی موارد و نکات کلی ذیل به زبان ساده توضیح داده شوند:
- انواع آلاینده های موجود در هوای تنفسی داخل خانه و یا محیط کار
- معرفی بیماری های آلرژیک تنفسی شایع در ایران و جهان (آلرژی بینی، آسم آلرژیک)
- اثرات استفاده از دستگاه تصفیه هوا در کنترل عوارض و علائم بیماری های آلرژیک
- دستگاه های تصفیه هوا: انواع و مکانیسم عمل
انواع آلاینده های موجود در هوای تنفسی داخل خانه و یا محیط کار
شاید بتوان انواع آلاینده های آلرژی زای شایع در هوای تنفسی در داخل خانه و سایر اماکن مسقف را به دو دسته کلی آلاینده های بیولوژیک و آلاینده های شیمیایی تقسیم نمود!
آلاینده های بیولوژیک آلرژی زای خانگی شامل آلرژن های غیرشیمیایی و یا غیرصنعتی بوده که اغلب در هوای تنفسی در داخل خانه و سایر محیط های مسقف و ایزوله یافت می شوند. این نوع آلرژن ها از عوامل مهم و شایع ایجاد آلرژی و آسم در کودکان، زنان خانه دار، کارمندان، دانش آموزان و یا همه افرادی می باشند که بدلایلی مجبور به سپری کردن بیشتر اوقات روزانه خود در مکان های مسقف و دربسته هستند.
بعضی از انواع مواد حساسیت زای شایع در اماکن مسقف و ایزوله عبارتند از: مایت یا هیره گرد و غبار منزل، اسپور یا هاگ قارچ ها و کپک ها، فضولات سوسک ها ، شوره و پوسته بدن حیوانات خانگی و … . برای آگاهی بیشتراز مواد بیولوژیک حساسیت زای داخل خانه به نوشتار مواد حساسیت زای (آلرژن های) تنفسی داخل خانه مراجعه نمایید.
آلاینده های شیمیایی آلرژی زا خانگی به عنوان دومین گروه اصلی از موادی هستند که در داخل خانه و محیط های مسقف و ایزوله ممکن است علاوه بر سمیّت برای بدن انسان، در افراد حساس، باعث ایجاد آلرژی و حساسیت شوند. بعضی از این آلاینده ها و ترکیبات شیمیایی که اغلب می توان حضور آنها را در هوای تنفسی در داخل خانه جستجو نمود عبارتند از: منواکسید کربن (حاصل از احتراق سوخت های فسیلی)، آزبست (بکار رفته در بعضی مصالح ساختمانی و وسایل منزل)، سرب (موجود در بسیار از وسایل خانه و مصالح ساختمانی مانند لوله های آب، رنگ های ساختمانی) و یا گاز رادون (موجود در مصالح ساختمان).
توصیه می شود برای آگاهی بیشتر از آلاینده های شیمیایی محرک آلرژی و راهکارهای کاهش و کنترل این آلاینده ها به نوشتارآشنایی با آلاینده های شیمیایی آلرژی زا در داخل خانه! مراجعه نمایید.
همچنین برای آشنایی با نحوه صحیح مدیریت فضای فیزیکی خانه برای کاهش تراکم مواد حساسیت زا به نوشتار راهنمای مدیریت صحیح فضای فیزیکی و اسباب و اثاثیه برای کاهش عوامل محرک آلرژی در خانه مراجعه نمایید!
معرفی بیماری های آلرژیک تنفسی شایع در ایران و جهان
امروزه بر اساس تحقیقات انجام شده، بیماری های آلرژیک بویژه نوع تنفسی از شایع ترین بیماری های غیرواگیر در ایران می باشند و به عنوان یکی از مهمترین چالش های بهداشتی در جهان به شمار می آیند! هر ساله سیستم های بهداشتی در هر کشور مبالغ هنگفتی را برای مدیریت و درمان اینگونه بیماری های هزینه می کنند!
آلرژی بینی (آلرژی فصلی، رینیت آلرژیک)
آلرژی بینی ، شایع ترین اختلال سیستم ایمنی بدن و همچنین شایع ترین بیماری آلرژیک در ایران و جهان می باشد! آلرژی بینی یا رینیت آلرژیک نوعی بیماری آلرژیک تنفسی است که باعث درگیر شدن مجاری بینی و مجاری تنفسی فوقانی در فرد بیمار می گردد. علائم آن شامل آبریزش بینی، عطسه های تکراری، سرفه، گرفتگی بینی، خارش گلو می باشد. رینیت آلرژیک انواعی دارد که به طور کامل و به زبان ساده در نوشتار آلرژی فصلی (تب یونجه، رینیت آلرژیک، آلرژی بینی) توضیح داده شده است!
آسم آلرژیک
بیماری آسم بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی از شایع ترین بیماری های غیرواگیر و مزمن در جهان محسوب می گردد! در بیماری آسم اغلب مجاری تحتانی تنفسی و ریه ها درگیر می شوند.از علائم شایع آسم تنگی نفس و سرفه های مزمن است.
بر اساس مطالعات انجام شده در ایران، شیوع بیماری آسم در کودکان دوره ابتدایی حدود ۴ درصد است. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است حدود ۹ درصد بالغین ایرانی نیز به آسم مبتلا هستند! برای آگاهی بیشتر از علائم و راهکارهای پیشگیری و کنترل بیماری آسم به نوشتار بیماری آسم مراجعه نمایید.
اثرات استفاده از دستگاه های تصفیه هوا در کنترل عوارض و علائم بیماری های آلرژیک
مطالعات زیادی در زمینه بررسی کارایی و اثربخشی دستگاه های تصفیه هوا برای پاکسازی مواد حساسیت زا و آلرژن ها از هوای تنفسی صورت گرفته است.
به عنوان یک قانون کلی و اساسی هرگاه بتوان تنفس و تماس فرد آلرژیک را با مواد حساسیت زا یا همان آلرژن ها به هر نحوی کاهش داد به میزان قابل توجه ای می توان عوارض و علائم آلرژی را در فرد بهبود بخشید! بنابراین در صورت حذف و یا کاهش تراکم آلرژن ها از هوای تنفسی، علائم و عوارض آلرژیک در فرد بیمار به میزان چشمگیری کاهش یافته و بیماری تا حدود زیادی کنترل می شود!
مطالعات انجام شده به طور معمول معیار خود را برای بررسی میزان اثربخشی دستگاه های تصفیه هوا، کاهش غلظت و تراکم مواد حساسیت زای مهم و شایع موجود در هوای تنفسی داخل خانه و اماکن مسقف و ایزوله قرار داده اند.
نتایج تحقیقات نشان داده است که اگر دستگاه تصفیه هوای مناسب و معتبر و از نظر حجم و قدرت، متناسب با فضا و محیط استفاده گردد، به میزان قابل توجه ای مواد حساسیت زایی مانند مایت (هیره) گرد و غبار منزل، اسپور قارچ ها، فضولات سوسک ها، شوره و پوسته بدن حیوانات خانگی از هوای تنفسی پاکسازی می شوند!
پژوهش ها نشان داده است استفاده صحیح از دستگاه های تصفیه هوا می تواند با پاکسازی و حذف آلاینده های بیولوژیک و آلاینده های شیمیایی آلرژی زا، کمک مؤثری در بهبودی علائم در بیماران مبتلا به آسم و یا آلرژی بینی (رینیت آلرژیک) داشته باشد و باعث بهبود کیفیت زندگی در افراد آلرژیک گردد!
همچنین با بررسی که آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) بر روی تحقیقات در این خصوص انجام داده است، نتایج حاکی از آن است که با وجود آنکه هیچ یک از دستگاه های تصفیه هوای موجود نمی توانند همه ذرات و آلاینده های هوای تنفسی را به طور کامل پاکسازی نمایند، اما اثربخشی کارآمد و بسزایی در کاهش عوارض بیماری های آلرژیک تنفسی در بیماران مبتلا به آسم و یا آلرژی بینی دارند!
دستگاه های تصفیه هوا: انواع و مکانیسم عمل
دستگاه تصفیه هوا وسیله ای برای حذف و یا کاهش تراکم ذرات ناخواسته (آلاینده های بیولوژیک، آلاینده های شیمیایی و ریزگردها) در هوای تنفسی در محیط های مسقف و ایزوله می باشد. دستگاه های تصفیه هوا در ابعاد مختلف و برای مکان های مختلف از نظر اندازه و وسعت ساخته می شوند.
انواع و مکانیسم عمل دستگاه تصفیه هوا
یکی از نکات مهم در خصوص استفاده از دستگاه تصفیه هوا به منظور کاهش و بهبودی حساسیت و آلرژی، رعایت تناسب اندازه و قدرت دستگاه تصفیه هوا با ابعاد فضا و محیطی است که می خواهید هوای آن تصفیه شود!
علاوه بر این کارایی و کاربرد دستگاه های تصفیه هوا بر اساس نوع فیلترهایی که در آنها بکار رفته، متفاوت می باشند. بنابراین در هنگام خرید دستگاه تصفیه هوا باید به نکات فوق الذکر توجه ویژه ای گردد.
همانطور که بیان شد، در حال حاضر انواع مختلفی از دستگاه های تصفیه هوا ابداع و تولید شده است. تفاوت اصلی در انواع دستگاه های تصفیه هوا، نوع فیلتر های مورد استفاده برای پاکسازی آلاینده های مورد نظر می باشد. در ادامه به بعضی از انواع فیلترهای رایج مورد استفاده در دستگاه های تصفیه هوا اشاره خواهد شد:
۱- فیلتر اولیه
شایان ذکر است به طور معمول در کشورهایی مانند ایران که آلودگی ریزگردها و ذرات معلّق از حد معمول بیشتر است، قبل از فیلترهای اصلی دستگاه تصفیه هوا یک فیلتر اولیه (پیش فیلتر) استفاده می گردد. فیلتر اولیه برای حذف ذرات بزرگتر یعنی حدود ۱۰ میکرون (PM10) و همچنین برای حفاظت و افزایش طول عمر فیلتر های دیگر دستگاه، مورد استفاده قرار می گیرد.
۲- فیلتر هپا (HEPA)
فیلتر هوای هپا از اصلی ترین فیلترهای موجود در دستگاه های تصفیه هوا می باشد. فیلتر هپا می تواند ذرات و آلاینده های حدود ۲/۵ میکرون (PM2.5) را از هوای تنفسی برداشت و حذف نماید. تقریباً این فیلتر می تواند همه مواد حساسیت زا ی بیولوژیک و حتی عوامل عفونی و میکروبی را از هوای تنفسی حذف کند.
۳- فیلتر کربن فعال (Activated Carbon)
فیلتر کربن فعال در دستگاه تصفیه هوا برای حذف آلاینده های شیمیایی مانند ترکیبات آلی فرّار(VOCs) بکار می رود. این ترکیبات شامل گازهای شیمیایی، بوها و دود سیگار می باشند. برای آگاهی از مواد سمی و حساسیت زای شیمیایی به نوشتار آشنایی با آلاینده های شیمیایی آلرژی زا در داخل خانه! مراجعه نمایید.
در بعضی از دستگاه های تصفیه هوا ممکن است از وسایل و فیلترهای دیگری نیز استفاده شود که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
موّلدهای (ژنراتورهای) یون (Ionizers)
در بعضی از دستگاه های تصفیه هوا قطعه ای وجود دارد که می تواند یک ابر یونی در هوای محیط منتشر نموده تا بدین شکل یون ها با تغییر شارژ الکتریکی ذرات معلق در هوا موجب ته نشین شدن این ذرات بر روی سطح زمین شوند. البته در این نوع دستگاه های تصفیه هوا یونیزاسیون ذرات همراه با تولید گاز اوزن بوده که این گاز می تواند در افراد حساس سبب تحریک دستگاه تنفس شود!
فیلترهای الکترواستاتیک (Electrostatic)
در دستگاه های تصفیه هوای مجهز به فیلترهای الکترواستاتیک همانند ژنراتورهای یونی، بعد از اتصال ذرات باردار به ذرات معلق در هوا، این ذرات به داخل دستگاه تصفیه هوا کشیده شده و توسط فیلترهای الکترواستاتیک از هوای تنفسی پاکسازی می شوند.
لامپ های مولد اشعه UV
بعضی از دستگاه های تصفیه هوا علاوه بر فیلترهای مختلف دارای لامپ های UV می باشند. اشعه UV خاصیت میکروب کشی دارد. با عبور جریان هوا از مقابل لامپ های UV، ذرات عفونی بخصوص باکتری ها تحت تاثیر اشعه UV از بین می روند!
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۱- …Air filters and air cleaners
۲- …Indoor Environmental Control Practices
