تاریخچه آلرژی به شیر گاو

آلرژی یا حساسیت به شیر گاو شایع ترین آلرژی غذایی در کودکان است! به طور کلی ورود شیر به رژیم غذایی انسان سابقه بسیار طولانی دارد. مطالعات نشان می دهد استفاده از شیر حیوانات در رژیم غذایی به حدود ۹۰۰۰ سال قبل برمی گردد.

بعد از اهلی نمودن حیواناتی مانند گاو، گوسفند و بز، استفاده از گوشت و شیر آنها به سرعت به عنوان جزء مهمی از رژیم غذایی انسان معرفی گردید. نخستین گزارش از واکنش های آسیب رسان در مقابل شیر گاو توسط بقراط (۳۷۰ سال قبل از میلاد) شامل علائم پوستی و گوارشی، صورت گرفته است. ۵۰۰ سال بعد گالن (Galen of Pergamum)، محقق و پزشک یونانی، ارتباط میان علائم مزبور و مصرف شیر گاو را  توصیف نمود.

در اوایل قرن بیستم گزارشات از واکنش های آسیب رسان ناشی از مصرف شیر گاو افزایش یافت. بتدریج در متون علمی علائمی مانند اسهال، عقب ماندگی رشد و شوک آنافیلاکسی در اثر مصرف شیر گاو ذکر گردید.

شیوع آلرژی به شیر گاو

به طور کلی شیر گاو نخستین ماده غذایی است که وارد رژیم غذایی اطفال می شود. بر اساس مطالعات انجام شده آلرژی به شیر گاو یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی در میان اطفال و کودکان می باشد.

نتایج تحقیقات نشان می دهد حدود ۰/۶ تا ۲/۵ درصد از کودکان پیش از دبستان، ۰/۳ درصد از کودکان و نوجوانان و کمتر از ۰/۵ درصد از بزرگسالان به شیر گاو حساسیت (آلرژی) دارند. شیوع آلرژی به شیر در حال افزایش است که دلیل آن می تواند مربوط به کاهش مصرف شیر مادر در نوزادان و اطفال و همچنین افزایش مصرف فرآورده های حاوی شیر گاو باشد.

به نظر می آید عوامل مختلفی در افزایش خطر ابتلا به آلرژی به شیر گاو دخالت داشته باشد؛ به عنوان مثال زمینه ژنتیکی ابتلا به آلرژی، مصرف مقدار اندک شیر گاو در رژیم غذایی و یا عوامل مرتبط با فلور طبیعی میکروبی در دستگاه گوارش.

خوشبختانه بر اساس تحقیقات انجام شده، آلرژی به شیر گاو در تعداد قابل توجه ای از کودکان با افزایش سن و ورود به سنین نوجوانی برطرف می شود و این بیماران به مصرف شیر گاو تحمل نشان می دهند و واکنش های آلرژیک به طور چشمگیری کاهش می یابند.

علائم آلرژی و حساسیت به شیر گاو

حدود ۶۰ درصد از علائم بالینی آلرژی به شیر گاو حدود ۱ تا ۲ ساعت بعد از مصرف بروز می کنند و به طور معمول شامل واکنش های پوستی، تنفسی، گوارشی و گاهی در موارد شدید به صورت شوک آنافیلاکسی می باشند.

واکنش های پوستی

واکنش های پوستی به طور معمول  شامل کهیر، آنژیوادم (تورم بافت های بدن)، خارش، راش (جوش) پوستی و سوزش می باشند. همچنین گاهی ممکن است درماتیت آلرژیک نیز در اثر مصرف شیر در فرد مبتلا بروز یابد.

علائم  تنفسی

علائم تنفسی که بلافاصله بعد از مصرف شیرگاو بروز می یابند شامل رینوکونژکتیویت (رینیت آلرژیک همراه با قرمزی ملتحمه چشم)، خس خس سینه، سرفه، تشدید علائم آسم و تورم حنجره می باشند.

علائم گوارشی

علائم گوارشی آلرژی به شیر گاو شامل خارش حفره دهان، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و اسهال می باشند.

شوک آنافیلاکسی

شایان ذکر است حساسیت به شیر گاو بعد از حساسیت به بادام زمینی و دیگر مغز های خوراکی، سومین عامل شایع شوک آنافیلاکسی در انسان می باشد.

علت ایجاد آلرژی یا حساسیت به شیر گاو

بر اساس مطالعات انجام شده چندین علت برای ایجاد آلرژی به شیر گاو در انسان مطرح شده است.

• ایجاد حساسیت به شیر گاو پیش از تولد

به نظر می آید مصرف مواد خوراکی پروتئینی مانند شیر گاو توسط زنان باردار، موجب ورود و معرفی این مواد پروتئینی به بدن جنین از طریق جفت می شود. بنابراین در این نظریه عامل ایجاد کننده واکنش های آلرژیک به شیر گاو در نوزاد (یعنی آنتی بادی IgE) پیش از تولید توسط جنین تولید می گردد.

• ایجاد حساسیت به شیرگاو بعد از تولد

در این نظریه حساسیت به شیرگاو بعد از تولد و با مصرف این ماده غذایی بروز می یابد. اما هنوز ابهاماتی در این باره وجود دارد که آیا مصرف شیر گاو موجب حساسیت گردیده و یا باعث  تحمل در انسان می شود؟!

به هر حال آنچه مشخص است به طور معمول علائم مربوط به آلرژی به شیر گاو در اطفال بعد از توقف مصرف شیر مادر و ورود شیر گاو به رژیم غذایی کودک، آغاز می گردد. همچنین باید خاطر نشان ساخت که گزارشات از ایجاد علائم آلرژیک به شیر مادر در طی مصرف شیر توسط نوزاد بسیار نادر بوده است!

آلرژن های (مواد حساسیت زای) شیر گاو

در هر لیتر شیر گاو حدود ۳۰ تا ۳۵ گرم پروتئین وجود دارد. همچنین مشخص شده است حدود ۲۵ نوع مختلف پروتئین در شیر گاو وجود دارد. خوشبختانه فقط بعضی از این پروتئین ها خاصیت آلرژی زایی (حساسیت زایی) دارند. مواد حساسیت زای شیر گاو در کازئین و  شیرابه (آب پنیر، آب ماست) قرار داشته و تاکنون حدود ۸ پروتئین حساسیت زا در شیر گاو شناسایی شده است.

آلرژی یا عدم تحمل شیر گاو؟!

 باید توجه داشت آلرژی به شیر گاو نباید با اختلال دیگری به نام عدم تحمل شیر که در اثر کمبود آنزیم لاکتاز بوجود می آید، اشتباه شود. برای تشخیص آلرژی به شیر گاو باید با پزشک معالج مشورت شود و در صورت نیاز آزمایش های خونی و یا پوستی تشخیص آلرژی انجام شوند. برای آگاهی از ماهیت اینگونه آزمایش های تشخیصی به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه شود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- Cow’s milk allergy: From allergens….

۲- https://www.mayoclinic.org

۳- https://medlineplus.gov