آزمایش های رایج خونی و پوستی برای تشخیص بیماری های آلرژیک
۱۳۹۶-۰۹-۱۸ ۱۴۰۳-۱۱-۱۴ ۱۴:۳۹آزمایش های رایج خونی و پوستی برای تشخیص بیماری های آلرژیک
دکتر محمدعلی عصاره زادگان 
آزمایش های رایج خونی و پوستی برای تشخیص بیماری های آلرژیک
میلیون ها نفر از مردم در سرتاسر دنیا مبتلا به آلرژی هستند. به عنوان مثال وقتی فصول تغییر می کند شما ممکن است دچار سرفه یا عطسه زیادی شوید یا ممکن است خارش و حساسیت های چشمی مثل سوزش چشم در هنگام گردگیری خانه و یا برخورد با حیوانات خانگی را تجربه کرده باشید و یا شاید دچار خس خس سینه در هنگام خوردن غذای خاصی شوید.
آزمایش های آلرژیک می توانند آشکار کنند چه عاملی علائم آلرژی شما را تحریک می کند و می توانند به پزشک معالج شما کمک نمایند تا بهترین روش درمانی را برای شما انتخاب کند.
انواع آزمایش های خونی برای تشخیص آلرژی
آزمایش های خونی آلرژی میزان آنتی بادی های مخصوص آلرژن را در خون شما مشخص و اندازه گیری می کنند، هنگامی که شما با نوعی محرک آلرژی (که به عنوان آلرژن شناخته می شود) مواجه می شوید بدن شما در مقابل آن آنتی بادی تولید می کند. این آنتی بادی ها در شرایطی برخی از سلول های بدن شما مانند ماستوسیت ها و بازوفیل های خونی را برای ترشح مواد شیمیایی خاصی تحریک می نمایند. این مواد شیمیایی همان موادی هستند که باعث ایجاد علائم آلرژی در فرد می شوند.
ایمونوگلوبولین E (یا آنتی بادی IgE) یکی از انواع آنتی بادی هاست که به طور قوی (مستقیما) به پاسخ های آلرژی بدن مرتبط می باشد.
آزمایش های خونی برای تشخیص آلرژی به طور معمول برای حداقل ۱۰ محرک آلرژی که از جمله متداول ترین آلرژن ها هستند انجام می شود ازجمله آنها می توان به مایت (هیره) گردوغبار منزل، مو و کرک حیوانات خانگی، درختان، علف ها و قارچ ها که بسته به محل زندگی شما متفاوت هستند، اشاره کرد. این آزمایش ها در تشخیص آلرژی های غذایی نیز می توانند کمک کننده و کاربردی باشند.
آزمایش های خونی آلرژی به عنوان آزمایش های ایمونواسی و یا آزمایش ها بر اساس روش ایمونوبلات هم معروف هستند که از جمله این آزمایش ها می توان به آزمایش شناسایی ماده حساسیت زا به روش الایزا (ELISA)، رادیوایمونواسی (RAST) و یا روش ایمونوبلات اشاره کرد.
آزمایش الایزا میزان آنتی بادی های نشات گرفته از آلرژن را در خون شما اندازه گیری می کند. در این آزمایش با استفاده از آنتی بادی ها و تغییر رنگ، ماده مورد نظر مشخص می شود.
آزمایش رادیوایمونواسی هم متعاقب آنتی بادی های نشات گرفته از آلرژن به منظور تشخیص محرک های ایجاد کننده آلرژی در بدن استفاده می شود.
در آزمایش خونی به روش ایمونوبلات آنتی بادی IgE اختصاصی ساخته شده در بدن بیمار علیه مواد حساسیت زای متصل شده بر روی نوارهای مخصوص سنجیده می شود.
بیماری های آلرژیک می توانند باعث افزایش انواع خاصی از سلول های ایمنی (WBCیا گلبول سفید) شوندکه از جمله این سلول ها می توان به ائوزینوفیل ها اشاره کرد.
اگر پزشک شما به آلرژیک بودن شما شک کند می تواند از آزمایش های خونی که تعداد گلبولهای سفید را نشان می دهد نیز استفاده کند. به هر حال مهم این است که به یاد داشته باشید بسیاری از بیماری های دیگر نیز باعث افزایش در تعداد گلبول های سفید می شوند.
آزمایش های خونی دیگری نیز وجود دارد که با توجه به امکانات آزمایشگاه می توان از آنها برای تعیین میزان ترشح مواد شیمیایی که مسئول واکنش های آلرژیک در بدن هستند استفاده نمود.
علت استفاده از آزمایش های خونی برای تشخیص آلرژی
اولویت برای انجام آزمایش های تشخیص آلرژی به طور کلی ابتدا با آزمون های پوستی (آزمایش پوستی پریک) می باشد اما در بعضی از مواقع به علت عدم امکان برقراری شرایط لازم برای انجام آزمایش پوستی پریک بر روی بیمار و یا برای تعیین دقیق مقدار آنتی بادی ها علیه آلرژن ها باید از آزمایش های خونی برای تشخیص آلرژی استفاده شود.
آزمایش خونی آلرژی در موارد زیرتوصیه می شود:
- اگر شما در حال مصرف داروهایی باشید که در نتایج آزمایش های پوستی تداخل ایجاد می کنند و نمی توانید مصرف این داروها را برای چند روز قطع کنید از جمله این داروها می توان به آنتی هیستامین ها، استروئید ها و داروهای ضد افسرگی خاصی اشاره کرد.
- اگر شما نمی توانید خراش های ناشی از سوزن را در آزمایش های پوستی آلرژی تحمل کنید.
- اگر شما شرایط قلبی نامساعدی دارید.
- اگر شما آسم کنترل نشده دارید
- اگر شما مبتلا به اگزما، درماتیت، سوریازیس و بیماری های پوستی شدید هستید.
- اگر شما احتمالا به آزمایش های پوستی واکنش های شدیدی نشان می دهید یا سابقه شوک های خطرناک آلرژیک دارید که آنافیلاکسی نامیده می شوند.
همچنین پزشک شما ممکن است درخواست آزمایش ها خونی تشخیص آلرژی را توصیه نماید تا مشخص شود درمان آلرژی (ایمونوتراپی) شما به چه میزان موثر بوده است. آزمایش های آلرژیک ممکن است همچنین نشان دهند که آلرژی شما شدید تر شده است یا خیر!
مزایای و معایب آزمایش های خونی تشخیص آلرژی
مزایای آزمایش های خونی تشخیص آلرژی عبارتند از:
- می توانند در هر زمانی استفاده شوند بدون در نظر گرفتن اینکه شما چه دارویی مصرف می کنید.
- بر خلاف آزمایش های پوستی در این آزمایش ها فقط یک بار نیاز به استفاده از سوزن است. به همین دلیل این آزمایش ها برای افرادی که ترس از سوزن دارند و همچنین نوزادان و کودکان ترجیح داده می شود.
معایب آزمایش های خونی آلرژیک عبارتند از:
- ممکن است بعضی از آزمایش ها ی خونی حساسیت کمتری نسبت به آزمایش های پوستی داشته باشند. هر چند که امروزه با پیشرفت روشهای سلولی و مولکولی حساسیت و اختصاصیت اینگونه آزمایش های خونی افزایش چشمگیری داشته است.
- نتایج آزمایش های خونی گاهی یک یا چند روز زمان می برد تا آماده شوند ولی نتایج آزمایش های پوستی (آزمایش پوستی پریک) در عرض ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آماده می شوند.
نتایج آزمایش های تشخیص آلرژی
یک نتیجه مثبت برای آزمایش های خونی تشخیص آلرژی به این معنا می باشد که آنتی بادی های اختصاصی آلرژن (ماده حساسیت زا) در خون شما تشخیص داده شده و این موضوع می تواند نشانه ای از آلرژی باشد.
آزمایش های خونی نشان خواهند داد که شما دقیقا به چه چیزی حساسیت دارید. البته شایان ذکر است در بعضی از موارد شما ممکن است نتیجه مثبت به یک آلرژن داشته باشید ولی هرگز آن آلرژن منجر به واکنش آلرژیک در بدن شما نشود.
یک نتیجه آزمایش منفی بدین معنا است که شما احتمالا بیماری آلرژی واقعی ندارید. یعنی سیستم ایمنی شما احتمالا به آزمایش های آلرژیک واکنش نشان نداده است. البته در بعضی از موارد ممکن است شما به رغم تشخیص بیماری آلرژی توسط پزشک معالج دارای نتایج آزمایش خونی منفی باشید.
نتایج آزمایش خونی تشخیص آلرژی شما باید توسط یک متخصص آلرژی تفسیر شود، پزشک شما در هنگام تشخیص آلرژی علائم و سابقه پزشکی شما را نیز در نظر می گیرد.
عوارض جانبی آزمایش های خونی تشخیص آلرژی
آزمایش های خونی تشخیص آلرژی، آزمایش های نسبتا بی خطری هستند و عوارض جانبی آنها معمولا خفیف است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تورم و قرمزی در ناحیه ای که سوزن وارد پوست شده است.
- درد
- خون ریزی در محلی که سوزن وارد پوست شده است.
- بعضی از افراد در هنگام خون گیری ممکن است بیهوش شوند.
آزمایش های پوستی تشخیص آلرژی
برای کنترل و درمان آلرژی و جلوگیری از بروز ناگهانی واکنش آلرژیک، شما باید بدانید که به چه چیزی حساسیت دارید. آزمایش های پوستی یکی از انواع روش هایی هستند که اطلاعات دقیقی در مورد ماده حساسیت زا در اختیار پزشک معالج قرار می دهد. به طور کلی در این آزمایش ها از عصاره (مایع تخلیص شده) مواد حساسیت زا یا آلرژن های رایج مثل گرده ها ی گیاهان، اسپور یا هاگ قارچ ها و کپک ها، هیره یا مایت گردو غبار منزل، موی حیوانات و مواد غذایی استفاده می شود.
در حین آزمایش های پوستی آلرژیک چه اتفاقی می افتد؟
مراحل این آزمایش ها وابسته به نوع آزمایشی است که بر روی شما انجام می شود. سه روش اصلی وجود دارد که آلرژن ها وارد پوست شما شوند.
آزمایش خراش (Scratch test): این آزمایش به آزمایش خراش پوستی (آزمایش پوستی پریک) نیز معروف است. ابتدا پزشک یا پرستار شما پوست ساعد دست شما را به وسیله الکل تمیز می کند. در ادامه به وسیله خودکار نواحی مورد نظر در پوست را علامت گذاری می کنند. سپس یک قطره از عصاره آلرژن را روی هر یک از این نواحی علامت گذاری شده قرار می دهند. در مرحله بعد لایه بیرونی پوست را کمی خراش داده تا آلرژن وارد پوست شود (ضربه زده نمی شود و باعث خون ریزی نمی شود).
آزمایش داخل درم یا پوست (Intradermal test): در این آزمایش ها پزشک یا پرستار شما پس از تمیز کردن پوست با الکل مقداری از عصاره آلرژن را به داخل لایه ای از پوست به نام Derm تزریق می کند.
آزمایش پَچ (Patch test): در این روش پزشک شما مقداری از عصاره آلرژن را روی چسب قرار داده و آن را بر روی بازو و یا کمر شما می چسباند.
این آزمایش ها حدود ۱ ساعت زمان می برند. مرحله اول آزمایش داخل پوستی و آزمایش پریک حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان می برد و شما باید حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید تا پوست شما به این عصاره ها واکنش نشان دهد.
آزمایش پچ زمان بیشتری نیاز داشته و دوبار مراجعه به دکترنیاز است. اگر شما مبتلا به نوع تاخیری واکنش های آلرژیک هستید باید چسب را به مدت ۴۸ ساعت بر روی بدن خود داشته باشید.
برای آگاهی بیشتر از آزمایش پوستی پَچ به نوشتار تست پوستی پَچ (Patch) برای شناسایی آلرژن ها (مواد حساسیت زا) مراجعه نمایید.
چگونه برای آزمایش های پوستی آماده شویم؟
به پزشک خود تمام داروها از جمله داروهای بدون نسخه ای که مصرف می کنید را اطلاع دهید. بعضی از داروها ممکن است نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین پزشک شما فهرستی از داروهایی را که باید پیش از انجام آزمایش قطع شوند را به شما می دهد.
اگر شما نمی توانید داروی خود را قطع کنید پزشک یا پرستار شما ممکن است آزمایش ها را به طور جداگانه انجام دهند تا مشخص شود داروی مصرفی شما بر روی نتیجه آزمایش ها تاثیر می گذارد یا خیر.
از آنجایی که داروهای آلرژی مثل آنتی هیستامین ها مانع واکنش های آلرژیک می شوند شما باید مصرف آنها را چند روز قبل از انجام آزمایش های پوستی قطع کنید. شما باید به بدنتان اجازه دهید تا به عصاره های آلرژن پاسخ دهد.
آیا آزمایش پوستی برای تشخیص آلرژی بی خطر است؟
آزمایش های پوستی ممکن است اندکی باعث درد و سوزش شوند اما افرادی که این آزمایش ها را انجام داده اند از آنها به عنوان آزمایش های غیر آزار دهنده و قابل تحمل یاد می کنند. به ندرت پیش می آید که کل بدن به آزمایش های پوستی واکنش نشان دهند اما اگر موارد زیر اتفاق افتاد حتما به پزشک خود گزارش دهید.
- تب
- سرگیجه
- مشکل در تنفس
- راش ها یا جوش های پوستی پراکنده
- ورم صورت، لب ها و دهان
- مشکل در بلع
پس از انجام آزمایش های پوستی
پزشک یا پرستار شما همه عصاره آلرژن ها را از روی پوست شما پاک می کنند و علامت گذاری ها را با استفاده از الکل تمیز می نمایند. شما ممکن است به یک کرم کورتیزون خفیف برای تسکین خارش نیاز داشته باشید.
اگر شما آزمایش پَچ (Patch test) را انجام داده باشید، بر روی چسب روی بدن شما باند استریل قرار می گیرد، این نواحی نباید خیس شوند بنابراین نباید شنا و حمام کنید. وقتی شما بعد از چند روز مجددا به دکتر مراجعه می کنید با توجه به نتیجه آزمایش برای شما راهکار های درمانی مناسب را انتخاب می کند.
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۱- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا
۳- کالج آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا
