حساسیت و آلرژی به میوه خربزه یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی در ایران بویژه در بزرگسالان می باشد. به طور کلی در بسیاری از موارد، آلرژی به میوه ها، متعاقب آلرژی فرد بیمار به گرده بعضی از گیاهان ایجاد می شود. به عبارتی ساده تر آلرژی به میوه های تازه اغلب در افراد مبتلا به آلرژی تنفسی ناشی از گرده گیاهان، ایجاد می شود.

خربزه با نام علمی کوکومیس ملو (Cucumis melo) یکی از اعضای خانواده کدوییان یا کوکوربیتاسه (Cucurbitaceae) می باشد. خانواده کوکوربیتاسه شامل گروه بزرگی از صیفی جات  مانند  هندوانه، طالبی، خیار، کدو و یا بادمجان هستند. حساسیت به خربزه، طالبی و یا هندوانه از جمله شایع ترین آلرژی ها به اعضای این خانواده به شمار می آیند.

خربزه در کشور ایران یکی از پرمصرف ترین و رایج ترین میوه های تابستانی بوده و دارای انواع مختلفی می باشد. در میان انواع خربزه ها در ایران رقم خربزه مشهدی از جمله شناخته شده ترین خربزه های بومی و پرمصرف در کشور است. تاکنون در ایران مطالعات مختلفی در ارتباط با آلرژی زایی خربزه انجام شده است که نتایج آنها منجر به شناسایی چندین آلرژن از میوه خربزه گردیده است.

آلرژن های حساسیت زای خربزه

تاکنون از خربزه رقم مشهدی سه آلرژن به نام های Cuc m 1، Cuc m 2 و Cuc m 3 شناسایی و در بانک جهانی آلرژن ها (http://www.allergen.org) به ثبت رسیده است. مطالعات نشان داده است که این آلرژن ها بیشتر در بیرونی ترین لایه خربزه که به صورت لزج می باشد، مشاهده می شوند.

علائم حساسیت و آلرژی به خربزه

بعضی از نشانه های حساسیت به خربزه عبارتند از: خارش و تورم لب ها و حفره دهان، خارش گلو، قرمزی پوست صورت، خارش و آبریزش از بینی و چشم ها، عطسه، اگزما، عوارض گوارشی (دردشکم، اسهال و حالت تهوع) و همچنین بروز و یا تشدید علائم آسم. شایان ذکر است دربعضی از موارد، در صورت حساسیت شدید به خربزه، ممکن است فرد بیمار دچار واکنش های خطرناک آنافیلاکسی نیز گردد.  

تشخیص حساسیت و آلرژی به خربزه

با توجه به آنکه اغلب افراد مبتلا به آلرژی به خربزه به گرده برخی از گیاهان نیز حساسیت دارند، لذا بعد از مشاوره با پزشک متخصص آلرژی، تشخیص آلرژی به خربزه و سایر گرده گیاهان باید از روش های پوستی و آزمایش های خون استفاده نمود. برای آگاهی از روشهای تشخیص آلرژی به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه شود.

درمان حساسیت و آلرژی به خربزه

به عنوان قانون عمومی در رابطه با کنترل و درمان بیماری های آلرژیک، اجتناب و پرهیز از برخورد و تماس با ماده حساسیت زا، قطعی ترین راهکار درمانی برای کنترل و درمان انواع آلرژی می باشد. در ارتباط با آلرژی به خربزه نیز باید حتما با نظر پزشک معالج به درمان و تسکین واکنش های آلرژیک ناشی از مصرف خربزه اقدام نمود.

در مواقعی که علائم و عوارض شدید نمی باشد به طور معمول پزشک معالج داروهای آنتی هیستامین را تجویز می نماید. همچنین برای کنترل و برطرف نمودن علائم مربوط به بینی و چشم ها، قطره های چشمی و یا اسپری های بینی ضد التهابی و ضدآلرژی تجویز می گردد.

اما برای علائم بسیار شدید مانند واکنش های آنافیلاکسی نیاز به مراقبت های اورژانسی بوده که توضیحات آن در نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک بیان شده است.  

توصیه های مهم برای کنترل و پیشگیری از حساسیت و آلرژی به خربزه

• در صورت اثبات حساسیت به خربزه از مصرف انواع خربزه و طالبی پرهیز شود.
• با توجه به اینکه به نظر می آید آلرژن های خربزه در لایه لزج بیرونی خربزه بیشتر می باشند، بنابراین توصیه می گردد بیرونی ترین لایه خربزه (لایه لزج) کاملا جدا شده و از مصرف آن اجتناب شود!
• بهتر است درفصل اوج گرده افشانی گیاهان از مصرف خربزه تا حد امکان پرهیز شود.
• توصیه می شود برای جلوگیری از بروز عوارض شدید و ناگهانی حساسیت به خربزه، ابتدا مقدار اندکی خربزه مصرف شده و در صورت عدم بروز واکنش های آلرژیک، می توان مقادیر بیشتری از خربزه استفاده نمود.
• توصیه می شود در زمان وجود علائم آلرژی تنفسی و حساسیت به گرده گیاهان (مانند عطسه، سرفه، خارش و آبریزش بینی و چشم ها) از مصرف خربزه و طالبی و سایر انواع خربزه ها پرهیز نمود!

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- http://www.instah.com

۲- Clinical characteristics of melon (Cucumis melo) allergy

۳- آلرژی به خربزه ، مجله علوم پایه پزشکی ایران