امروزه واکنش متقاطع مواد حساسیت زای غذایی و تنفسی یکی از موضوعات بسیار با اهمیت در حوزه پیشگیری و کنترل بیماری های آلرژی در ایران و جهان می باشد! 

به طور کلی حساسیت یا آلرژی به مواد غذایی و یا آلرژن های تنفسی یکی از چالش های مهم بهداشتی در بسیار از کشورها بویژه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه می باشد. آمارها حاکی از رشد روز افزون تعداد مبتلا یان به بیماری های آلرژیک در جهان، بویژه در کودکان ، بوده است. تخمین زده می شود بین ۲۰ تا  ۳۰ درصد از مردم در کشورهای مختلف در سراسر جهان به یکی از بیماریهای آلرژیک غذایی، تنفسی و یا پوستی مبتلا می باشند.

مواد حساسیت زا (آلرژن ها) و مکانیسم ایجاد آلرژی 

به طور کلی مواد حساسیت زا یا آلرژن های عامل بیماری های آلرژیک، مواد اغلب پروتئینی بوده که از منابع مختلف مانند گرده گیاهان، مواد غذایی، مواد شیمیایی و یا سایر منابع دیگر منشا می گیرند. به طور معمول بدن فرد بیمار بعد از تماس با آلرژن ها و مواد حساسیت زا، واکنش نشان داده و ماده ای به نام آنتی بادی  IgE را تولید می کند. برای آگاهی از سیر حوادث در حساس شدن یک فرد در مقابل یک ماده آلرژی زا و بروز واکنش های آلرژیک به نوشتار مکانیسم ایجاد حساسیت یا آلرژی به زبان ساده مراجعه نمایید.

تعریف ساده از واکنش متقاطع میان آلرژن ها! 

در بعضی موارد فرد در حقیقت به یک ماده حساسیت زا واکنش نشان می دهد اما بدلیل مشابهت ساختاری و یا ترکیبی آن ماده با مواد دیگر شخص پس از تماس با ماده اخیر دچار واکنش های آلرژیک حتی در غیاب ماده حساسیت زای اصلی می شود. به طور مثال اگر شما به گرده درخت غان حساسیت داشته باشید ممکن است با مصرف مواد غذایی مانند سیب، گلابی، کیوی، هویج خام، کرفس، گوجه فرنگی خام و یا استنشاق گرده درختانی مانند بلوط، توسکا و یا زبان گنجشک دچار واکنش های آلرژیک شوید، بدون آنکه با گرده درخت غان تماس داشته باشید! چنین پدیده ای را واکنش متقاطع آلرژن ها با هم می گویند. واکنش متقاطع میان آلرژن از منابع مختلف حاصل تشابه ترکیبی و ساختاری میان آلرژن ها (مواد حساسیت زا) می باشد.

واکنش متقاطع میان آلرژن های منابع مختلف گاهی باعث سردرگمی بیمار می گردد به طوری که ممکن است به عنوان مثال بدون تماس با آلرژنی که باعث آلرژی فصلی (رینیت آلرژیک یا آلرژی بینی) او شده است فقط به علت مصرف یک نوع میوه یا ماده غذایی دچار علائم آلرژی فصلی یعنی آبریزش، خارش و گرفتگی بینی و یا عطسه مکرر شود. بنابراین آگاهی از الگوی واکنش متقاطع آلرژن های شایع با یکدیگر می توان گامی مؤثر در جهت کنترل و پیشگیری از بروز واکنش های آلرژیک در فرد بیمار برداشت.

 

هدف از تهیه و تدوین راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی

در این نوشتار سعی گردیده است با استفاده از معتبرترین منابع موجود در زمینه واکنش متقاطع میان منابع آلرژنی، برای نخستین بار در کشور، جداولی تهیه و تدوین گردد تا افراد آلرژیک بتوانند از الگوی اثرگذاری آلرژن های مختلف بر روی هم آگاه شوند واقدامات پیشگیری کننده را بکار ببندند. شایان ذکر است درصورت در دسترس قرار گرفتن نتایج مطالعاتی دیگر در این زمینه، واکنش های متقاطع جدید میان آلرژن ها به جداول مربوطه افزوده خواهند شد!

راهنمای استفاده از جداول واکنش متقاطع میان آلرژن ها

آلرژن اصلی: ماده حساسیت زایی که شما در حقیقت به آن آلرژی داشته و بعد از تماس با آن دچار واکنش های آلرژیک می شوید.

آلرژن غذایی یا تنفسی که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارد: معنی این عبارت آن است که فرد آلرژیک با مصرف ماده غذایی  یا تماس با آلرژن  تنفسی مورد نظر، حتی در غیاب آلرژن اصلی، ممکن است دچار واکنش های آلرژیک شده و یا آلرژی او تشدید شود!

 

 

آلرژن اصلی	آلرژن های غذایی که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		آلرژن های تنفسی  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		سایر آلرژن ها  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند
	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک
گرده درخت غان	سیب، گلابی، کیوی، هویج خام، کرفس، گوجه فرنگی خام، زردچوبه	هلو، آلو، زردآلو، موز، مانگو، پرتقال، سیب زمینی خام، سویا، رازیانه، فلفل، زیره، گشنیز، مغزهای خوراکی	گرده درختان راش، بلوط، توسکا، زبان گنجشک، فندق	گرده درخت زیتون، سپیدار، برخی از انواع چمن ها، علف هرز درمنه	–	لاتکس
گرده درخت راش	–	–	گرده درخت غان	گرده درخت توسکا، فندق	–	–
گرده درخت بلوط	–	–	گرده درخت غان	–	–	–
گرده درخت توسکا	–	–	گرده درختان غان، راش، فندق	–	–	–
گرده درخت زبان گنجشک	–	–	گرده درختان غان، یاس بنفش، زیتون	گرده برخی از انواع چمن ها، علف هرز آمبروسیا	–	–
گرده گیاه یاس بنفش	–	–	گرده درختان زبان گنجشک، زیتون	–	–	–
گرده درخت فندق	–	مغزهای خوراکی	گرده درخت غان	گرده درختان راش، بلوط، توسکا	–	–
گرده درخت زیتون	–	سیب و گلابی، هلو، کیوی، خربزه و طالبی، مغزهای خوراکی	گرده درختان زبان گنجشک، یاس بنفش	گرده درخت غان، برخی از انواع چمن ها، گرده علف هرز درمنه، گرده گل آفتابگردان	–	–
گرده درخت سپیدار	–	–	گرده درخت بید	–	–	–
گرده چمن ها	کیوی، خربزه و طالبی، گوجه فرنگی خام، آرد گندم و جودوسر و چاودار	سیب، گلابی، هلو، آلو، کرفس، پیاز، برنج	–	گرده درخت غان، زبان گنجشک، زیتون، گرده علف هرز درمنه، گرده گل آفتابگردان	–	لاتکس
گرده علف هرز درمنه	هویج خام، سویا، رازیانه، زردچوبه	سیب، گلابی، هلو، آلو، کیوی، مانگو، نخود، گوجه فرنگی خام، شوید، فلفل، زیره، گشنیز، بادام زمینی، مغزهای خوراکی	گرده علف هرز آمبروسیا، گرده گل های مینا و آفتابگردان	گرده درختان غان، زیتون، گرده برخی انواع چمن ها	–	لاتکس
گرده علف هرز آمبروسیا	–	سیب، گلابی، خربزه و طالبی، کرفس	گرده علف هرز درمنه	گرده درخت زبان گنجشک	–	لاتکس
گیاه آپارتمانی فیکوس بنجامین	انجیر	کیوی، موز، آناناس، آووکادو	–	–	لاتکس	–
مایت (هیره) گردوغبارمنزل	خوراک های دریایی مانند میگو و لابستر	خوراک های دریایی مانند خرچنگ، حلزون و صدف دریایی	–	–	–	–
پوسته، مو و شوره بدن گربه	گوشت خوک	–	–	–	–	–
پر پرندگان	تخم مرغ	–	–	–	–	–

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آلرژن اصلی	آلرژن های غذایی که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		آلرژن های تنفسی  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		سایر آلرژن ها  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند
	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک
سیب و گلابی	–	هلو، آلو، سیب زمینی خام، کرفس، گوجه خام	گرده درخت غان	گرده علف های هرز درمنه و آمبروسیا، گرده برخی از انواع چمن ها	–	–
هلو و آلو	سیب، گلابی، گیلاس	گوجه فرنگی خام، بادام زمینی، مغزهای خوراکی	–	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه، گرده برخی از انواع چمن ها	–	لاتکس
موز	–	کیوی، خربزه و طالبی، آووکادو	–	گرده درخت غان	لاتکس	–
کیوی	–	موز، آووکادو، مغزهای خوراکی، کنجد، دانه خشخاش، آرد گندم و جودوسر و چاودار	گرده درخت غان، گرده برخی از انواع چمن ها	گرده علف هرز درمنه	لاتکس	–
خربزه و طالبی	کرفس، هندوانه، موز، آووکادو	–	گرده علف هرز آمبروسیا، گرده برخی از انواع چمن ها	–	لاتکس	–
پرتقال	–	–	–	گرده درخت غان	–	–
آووکادو	–	موز، کیوی	–	–	لاتکس	–
نخود	–	بادام زمینی	–	گرده علف هرز درمنه	–	–
خیار	کرفس	خربزه و طالبی، هویج خام	–	–	–	–
هویج خام	–	خربزه و طالبی، خیار، کرفس، مانگو	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه	–	–	–
سیب زمینی خام	–	سیب و گلابی، گوجه فرنگی خام	–	گرده درخت غان	–	لاتکس
کرفس	خربزه و طالبی، خیار، هویج خام، زردچوبه	سیب و گلابی، مانگو، گوجه فرنگی خام، فلفل، زیره، گشنیز	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه	گرده برخی از انواع چمن ها، گرده علف هرز آمبروسیا	–	لاتکس
سویا	–	بادام زمینی	–	گرده درخت غان	–	–
گوجه فرنگی خام	بادام زمینی	سیب و گلابی، هلو و آلو، سیب زمینی خام، کرفس	گرده درخت غان، گرده برخی از انواع چمن ها	گرده علف هرز درمنه	–	لاتکس
پیاز	–	–	–	گرده برخی از انواع چمن ها	–	–
رازیانه	–	–	گرده علف هرز درمنه	گرده درخت غان	–	–
زردچوبه	کرفس	–	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه	–	–	–
شوید	–	–	–	گرده علف هرز درمنه	–	–
اسفناج	اسپور (هاگ) قارچ آلترناریا	–	–	–	–	–
انواع فلفل	–	کرفس	–	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه	–	–
گشنیز	–	کرفس	–	گرده درخت غان، گرده علف هرز درمنه	–	–
بادام زمینی	گوجه فرنگی خام	هلو و آلو، نخود، لوبیا، عدس، سویا	–	گرده علف هرز درمنه	–	لاتکس
مغزهای خوراکی	–	هلو و آلو، کیوی، کنجد، دانه خشخاش، آرد گندم و جودوسر و چاودار	–	گرده درختان غان و فندق، گرده علف هرز درمنه	–	–
آردهای گندم، جودوسر و چاودار	کنجد، دانه خشخاش	کیوی، مغزهای خوراکی، برنج	گرده برخی از انواع چمن ها	–	–	–
برنج	–	آرد گندم و جودوسر و چاودار	–	گرده برخی از انواع چمن ها	–	–
کنجد	آرد گندم و جودوسر و چاودار	کیوی، مغزهای خوراکی	–	–	–	–
دانه خشخاش	آرد گندم و جودوسر و چاودار	کیوی، مغزهای خوراکی	–	–	–	–
میگو	لابستر، خرچنگ	–	–	مایت (هیره)	–	–
ماهی تن	انواع ماهی ها مانند ماهی های قزل آلا	–	–	–	–	–
تخم مرغ	–	–	–	پر پرندگان	–	–
شیر گاو	شیر بز، شیر گوسفند	گوشت گاو	–	–	–	–

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آلرژن اصلی	آلرژن های غذایی که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		آلرژن های تنفسی  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند		سایر آلرژن ها  که با آلرژن اصلی واکنش متقاطع دارند
	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال بالا برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک	احتمال پایین برای بروز و یا تشدید واکنش های آلرژیک
لاتکس	موز، کیوی، مانگو، خربزه و طالبی، آووکادو، گوجه فرنگی خام	هلو و آلو، سیب زمینی خام، کرفس، بادام زمینی	–	گرده درخت غان، گرده برخی از انواع چمن ها، گرده علف های هرز درمنه و آمبروسیا	–	–

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع: 

۱- Cross-reactivity of Pollen Allergens

۲-  …Clinical implications of cross-reactive

۳- …Position paper of the EAACI: food allergy 

۴-  Cross-reactivity of pollen allergens

۵- …Guidelines for using pollen cross-reactivity

۶-    Cross-Reactive Allergens. Allergopharma

۷- …Cross-reactivity between aeroallergens 

۸-  …Food allergies resulting from

۹- Patterns of pollen cross-allergenicity

[sg_popup id=”7376″ event=”onLoad”][/sg_popup]