به طور کلی در چند دهه اخیر جهان با  افزایش چشمگیر بیماری های آلرژیک مطالعه اثر گیاهان داوریی موثر بر بیماری های آلرژیک مورد توجه بسیار قرار گرفته است! 

بیماری هایی مانند آسم و یا رینیت آلرژیک  (تب یونجه، آلرژی فصلی یا آلرژی بینی) از جمله شایعترین بیماری های آلرژیک بوده و اغلب این بیماری های در اثر اختلال در سیستم ایمنی بدن بروز می یابند.

در حال حاضر استفاده از داروهای شیمیایی و یا ایمنی درمانی‎ از راهکارهای درمانی بیماری های آسم آلرژیک و رینیت آلرژیک به شمار می آیند. اما امروزه با پیشرفت های علم سلولی و مولکولی و شناخت مواد موثر در عصاره های گیاهان دارویی و مکانیسم عمل آنها، محققان توانسته اند راهکارهای نوین و کارآمدی برای کنترل و درمان اینگونه بیماری های آلرژیک ارائه دهند.  

در ادامه به طور مختصر به برخی از مطالعات در زمینه اثر تنظیم کنندگی عصاره های برخی گونه های گیاهی شایع در ایران  اشاره خواهد شد:

گیاه گون (Astragalus gypsicolus)

جنس آستراگالوس نام یک جنس از خانواده باقلاییان (Papilionaceae یا Fabaceae) می باشد. گیاه گون گیاهی یک ساله بوده و در ایران پوشش گسترده دارد و به عنوان علف هرز در زمین های کویری، مزارع چغندر و نیشکر به فراوانی می روید. کتیرا یکی از ترشحات صمغی یکی از گونه های این گیاه است. 

در مطالعات انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بر روی گونه جیپسیکولوس (gypsicolus) که در مراتع استان خوزستان رویش بیشتری دارد نتایج نشان داد دو ماده موثر و فعال در عصاره هیدروالکلی این گیاه وجود دارد که در موش های آزمایشگاهی موجب کاهش عامل تشدید مکانیسمهای التهابی در بیماری های آلرژیک یعنی اینترلوکین چهار (IL-4)  می شود.

شایان ذکر است این مواد همچنین باعث افزایش ماده اینترفرون گاما در موشهای آزمایشگاهی می گردند که این ماده خود می تواند در کنترل مکانیسم های تشدیدکننده عوامل آسیب رسان در بیماری های آلرژیک موثر باشد.

گیاه سیاه دانه یا شونیز (Nigella sativa)

گیاه سیاه دانه گیاهی است یکساله از خانواده آلالگان (Ranunculaceae) بوده که به فراوانی درشهرهایی مانند اراک و اصفهان می روید.

سال هاست نقش دارویی این گیاه به عنوان داروی ضدکرم انگلی، ضد باکتری، مسهل و یا افزاینده شیرمادر در برخی مطالعات و یا طب سنتی پذیرفته شده است.

در مطالعه ای که بر روی بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک انجام شد نتایج نشان داد روغن سیاه دانه موجب کاهش احتقان و گرفتگی بینی، کاهش خارش بینی، آبریزش بینی و عطسه مکرر در بیماران مورد مطالعه گردید. این اثرات برطرف کنندگی علائم رینیت آلرژیک بعد از مصرف دو هفته روغن سیاه دانه مشاهده گردید و نتایج بوضوح حاکی از اثرات ضد آلرژیک مواد سیاه دانه در بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک بود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان با همکاری

دکترمهری غفوریان بروجردنیا (متخصص ایمونولوژی و استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز)

منابع:

• Immunomodulatory Effects of Astragalus gypsicolusHydroalcoholic Extract in Ovalbumin-Induced Allergic Mice Model. Mehri Ghafourian Boroujerdnia,  Mohammad Ebrahim Azemi, Ali Asghar Hemmati, Amin Taghian, and Abbas Azadmehr. Iran J Allergy Asthma Immunol December 2011; 10(4): 281-288
• Herbal treatment of allergic rhinitis: the use of Nigella sativa. Soheila Nikakhlagh, Fakher Rahim, Faezeh Hossein Nejad Aryani, Amir Syahpoush, Megri Ghafouryan Brougerdnya, Nader Saki. American Journal of Otolaryngology, 2010