قارچ ها و کپک های آلرژی زا

قارچ ها و کپک های ذره بینی به عنوان موجودات گندروی (ساپروفیت)، از عوامل آلرژی زای مهم در داخل خانه و مکانهای سرپوشیده به شمار می آیند. با این وجود برخی از گونه های قارچ ها به عنوان آلرژنهای موجود در فضاهای خارج خانه نیز در نظر گرفته می شوند. قارچ ها و کپک ها تقریباً در همه منازل و محیط های زندگی ما به خصوص زیرزمین های مرطوب، اطراف پنجره حمام، گنجه های مرطوب، مناطق نگهداری مواد غذایی، یخچال، دستگاه تهویه هوا و سطل زباله وجود دارند. این موجودات برای زندگی به رطوبت نیاز دارند و با پراکندن هاگ (اسپور) های خود در هوا، تکثیر می شوند.

انواع قارچ ها و کپک های آلرژی زا

به طور کلی ذرات کپک ها و یا قارچ ها شامل اسپور (هاگ) و یا قطعات خرد شده اجزای رویشی آنها با تنفس فرد حساس به درون مجاری تنفسی وارد شده و علائم آلرژی شامل سرفه، خارش چشم ها و بینی و یا گلو، آبریزش بینی و چشم ها، گرفتگی بینی (احتقان بینی) و یا عطسه بروز می کند. البته باید به خاطر داشت که در بعضی از افراد حساسیت به قارچ ها و کپک ها می تواند باعث ایجاد و یا تشدید بیماری آسم در آنها شود. قارچ ها و کپک ها دارای گونه های بسیار زیادی بوده که از انواع شایع قارچ ها و کپک های آلرژی زای موجود در محیط زندگی می توان به گونه های کلادسپوریوم، آلترناریا، آسپرژیلوس و یا پنی سیلیوم اشاره نمود.

عوامل افزایش حساسیت یا آلرژی به قارچ ها و کپک ها

عوامل متعددی می توانند باعث بروز حساسیت به قارچ ها و کپک ها و یا شدید تر شدن علائم آلرژی به این عوامل حساسیت زا شوند. این عوامل عبارتند از:

۱- سابقه فامیلی ابتلا به بیماری های آلرژیک (برای اطلاع از اثر این عوامل در بروز بیماری های آلرژیک به نوشتار ژنتیک و بروز بیماری های آلرژیک مراجعه نمایید)

۲- کار در مکانی که باعث افزایش تماس با عوامل قارچی می شود (مانند کار کردن در مزرعه، صنایع غذایی و پخت نان، دامداری، گلخانه، صنایع چوبی).

۳- زندگی در مکانی با رطوبت بالا (بیش از ۵۰ درصد). به طور کلی قارچ ها و کپک ها می توانند در هر مکانی که شرایط برای رشد آنها (یعنی رطوبت بالا و هوای نسبتا معتدل) مساعد باشد، تکثیر و به سرعت گسترش یابند. افزایش رطوبت ممکن است در اثر نشت لوله های آب و یا نفوذ آب در هنگام بارندگی نیز صورت گیرد.

۴- کار کردن و یا زندگی در مکانی که تهویه مناسب ندارد! استفاده از پنجره ها و یا درب هایی که محیط داخلی را از محیط بیرونی کاملاً جداسازی (ایزوله) می کند می تواند باعث افزایش میزان رطوبت و همچنین افزایش تراکم اسپور (هاگ) قارچ ها و کپک ها در محیط های داخلی شود. این امر خود موجب افزایش تنفس و تماس با اینگونه عوامل آلرژی زا می گردد.

بیمار ی های آلرژیک ناشی از قارچ ها و کپک ها

پاسخ های آلرژیک به قارچ ها و کپک ها از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و می تواند شامل بیماریی نظیر رینیت آلرژیک (خفیف یا شدید) و یا آسم باشد.

• آسم ناشی از قارچ ها و کپک ها

در برخی از بیماران تنفس مواد حساسیت زای قارچ ها و کپک ها می تواند باعث ایجاد حملات تنگی نفس آسم شود. اینگونه افراد مبتلا به بیماری آسم باید از تماس با اسپور قارچ ها و کپک ها پرهیز نمایند.

• سینوزیت (التهاب سینوس ها) ناشی از قارچ ها و کپک های آلرژی زا

در سینوزیت آلرژیک فرد در اثر استنشاق و یا تماس با عوامل حساسیت زای قارچ ها و کپک ها دچار التهاب در سینوس های خود می شود. بخش عمده ای از سینوزیت ها در انسان در اثر حساسیت به قارچ ها و کپک ها بوده که این مهم باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود.

• بیماری ریوی ناشی از آسپرژیلوس (Allergic Bronchopulmonary aspergillosis)

این بیماری می تواند در افراد با بیماری آسم و یا مبتلا به بیماری سیستیک فیبروز (Cystic fibrosis) در اثر حساسیت به آسپرژیلوس در ناحیه ریه ایجاد گردد.  

 راهکارهای موثر برای کنترل و ریشه کنی قارچ ها و کپک ها

برای مطالعه روش های کنترل و یا ریشه کنی قارچ ها و کپک ها در محیط زندگی خود به نوشتار کنترل رشد قارچ ها و کپک های آلرژی زا در خانه مراجعه نمایید.

 تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

• Meline Plus (موسسه ملی سلامت آمریکا )
• Myoclinic
• Middleton’s Allergy (Principles and Practice), 8 ed., Franklin N, et al.