امروزه بیماری آلرژی از شایع ترین بیماری ها در ایران و جهان محسوب می گردد بنابراین راهنمای زندگی بدون آلرژی و حساسیت می تواند کمک شایانی به بیماران آلرژیک داشته باشد.

بر اساس آمار گزارش شده در ایران و کشورهای مختلف جهان بین حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از مردم به یکی از بیماری های آلرژیک (مانند آلرژی تنفسی، غذایی و یا پوستی) مبتلا هستند. سالانه در ایران مبالغ هنگفتی بابت مراقبت های پزشکی و خرید دارو برای کنترل و کاهش عوارض ناشی از بیماری های آلرژیک هزینه می شود.

در حال حاضرمتاسفانه با افزایش آلاینده های صنعتی و بیولوژیک در ایران (بخصوص در کلان شهرهایی مانند تهران، اهواز، مشهد، اصفهان، تبریز ویا کرج)، میزان شیوع بیماری های آلرژیک بویژه آلرژی های تنفسی نظیر آلرژی فصلی (رینیت آلرژیک، آلرژی بینی) و یا آسم در کودکان و بزرگسالان در حال افزایش می باشد.

اما آنچه که بسیار اهمیت دارد، آن است که بدانیم تاکنون درایران و یا جهان یک روش درمانی قطعی و همیشگی برای درمان بیماری های آلرژیک معرفی نشده است! و هنوز هم قطعی ترین راه کنترل و درمان انواع بیماری های آلرژیک، پیشگیری از تماس با عوامل محرک و حساسیت زا در محیط اطراف می باشد!

بنابراین با علم به اینکه رعایت موارد پیشگیری می تواند قطعی ترین و بی خطر ترین راهکار های درمان آلرژی باشد، در این نوشتار سعی شده با استفاده از معتبرترین منابع علمی، کاربردی ترین روشهای پیشگیری، برای کنترل و کاهش بیماری های آلرژیک بیان شوند. 

بخاطر داشته باشید، رعایت این موارد می تواند به طور چشمگیری علائم آلرژی را کاهش داده و نیاز بیمار به داروهای ضدآلرژی را، که اغلب مصرف آنها همراه با عوارض نامطلوب می باشد، به میزان قابل توجه ای کاهش دهد!

روشهای پیشگیری، برای کنترل و کاهش بیماری های آلرژیک

در محیط خانه

• تا حدامکان پنجره ها را بخصوص در فصول گرده افشانی گیاهان، بسته نگاه دارید. اگر به گرده گیاهان حساسیت دارید باید در داخل خانه از کولرهای مجهز به فیلتر استفاده نمایید (توضیحات بیشتر در نوشتار پیشگیری از حساسیت و آلرژی ناشی از گرده گیاهان).
• برای تصفیه هوا از دستگاه های تهویه مجهز به فیلتر هپا (HEPA) استفاده کنید. فیلتر تهویه ها را به طور منظم تعویض و یا شستشو دهید. کانال های کولر و تهویه ها را به طور منظم تمیز کنید. کانال ها ی کولر بدلیل رطوبت موجود در آنها محل تجمع و تکثیر قارچ ها و کپک های حساسیت زا  می باشند.
• سعی کنید با استفاده از دستگاه های بخور (رطوبت ساز) هوای تنفسی را مرطوب نگاه دارید. البته نباید رطوبت محیط  بیش از ۵۰ درصد شود (برای جلوگیری از رشد کپک ها در خانه)! (توضیحات بیشتر در نوشتار انتخاب و استفاده صحیح از دستگاه بخور برای کاهش آلرژی و آسم)
• اگر شما حیوان خانگی در خانه نگاهداری می کنید باید حیوان خانگی را دور از اتاق خواب نگاه داشته و در صورت امکان به طور مرتب آنها را شستشو دهید. پوسته، مو، شوره، پشم، پر و بزاق حیوانات خانگی از عوامل مهم حساسیت زا برای کودکان و بزرگسالان به شمار می آیند (توضیحات بیشتر در نوشتار راههای پیشگیری و کنترل آلرژی به حیوانات خانگی ).
• به طور مرتب مکان های تجمع و تکثیر قارچ ها و کپک ها را با مواد شوینده شستشو دهید. بعضی از این مکان ها عبارتند از: سرویس بهداشتی، کناره  دیوارهای حمام و یا پرده حمام، انبار، پارکینگ، محل نگاهداری غلات. بهتر است کار نظافت اینگونه مکان ها توسط فرد غیرآلرژیک صورت گیرد (توضیحات بیشتر در نوشتار کنترل رشد قارچ ها و کپک های آلرژی زا در خانه).
• حتما در مکان هایی که رطوبت بالا می باشد از دستگاه تهویه هوا استفاده نموده و یا برای مدتی در روز پنجره را (درصورت وجود) در این مکان ها باز نگاه دارید.
• هرگز البسه و یا ملحفه های شسته شده را در داخل خانه خشک نکنید. بهتر است برای اینکار از دستگاه های خشک کن در مکان ها با تهویه مناسب استفاده شود.
• اگر شما به گرده گیاهان و یا اسپور (هاگ) قارچ ها حساسیت دارید، بهتر است البسه و ملحفه ها را در محیط خارج خانه خشک نکنید! گرده ها و اسپور قارچ ها در محیط بیرون بر روی لباس ها و ملحفه ها قرار گرفته و بعد از استفاده ممکن است باعث ایجاد و یا تشدید علائم آلرژی شما شوند. همانطور که بیان شد از دستگاه خشک کن  برای این امراستفاده نمایید.
• پرده ها و فرش های خانه را یک یا دوبار در هفته جارو کشیده و در صورت امکان به طور مرتب شستشو دهید. پرده ها، فرش و یا موکت ها محل تجمع یکی از شایع ترین مواد حساسیت زا یعنی هیره (مایت) گردوغبار منزل می باشند.
• توصیه می شود از نگاهداری گیاهان طبیعی در داخل خانه خودداری نمایید. درصورت نگاهداری چنین گیاهانی، باید نکاتی رعایت شود که جزئیات آن در نوشتار نکات مهم در باغبانی و گلکاری برای بیماران با حساسیت و آلرژی بیان شده است.
• به طور کلی از تشک و بالش پر یا پشم طبیعی در خانه استفاده نشود! همچنین برای بالش ها، پتوها و روتختی باید از پوشش ضد آلرژی (معمولا از جنس مواد پلیمر یا پلاستیک) استفاده نمایید.
• روکش بالش ها، ملحفه ها و روتختی هفته ای یکبار با آب گرم (حدود ۶۵ درجه سانتی گراد) شستشو داده شوند. شستشو با آب گرم باعث از بین رفتن هیره (مایت) حساسیت زا می شود (توضیحات بیشتر در نوشتار راهکارهای کنترل و ریشه کنی هیره یا مایت گردو غبارمنزل).
• هرگز در داخل خانه نباید از دخانیات استفاده شود!
• اگر شما آلرژی دارید هنگام شستشو، تمیزکاری و جاروکشیدن، حتما از دستکش و ماسک استفاده نمایید. بهتر است تماس شما با مواد شوینده و استنشاق بخارات ناشی از مایعات شوینده در خانه و یا محل کار به حداقل برسد! (توضیحات بیشتر در نوشتارهای راهنمای تمیزکاری خانه برای افراد آلرژیک! و حساسیت یا آلرژی به مواد شوینده).
• در صورت امکان هفته ای یک یا دو بار خانه را با جاروبرقی مجهز به فیلتر هپا (HEPA) جارو بکشید (توضیحات بیشتر در نوشتار نکات مهم در انتخاب و روش صحیح استفاده از جاروبرقی برای کاهش آلرژی).
• کفش ها و جاکفشی را بیرون از محیط داخل خانه نگاه داری کنید!
• تا حد امکان کف خانه را با فرش یا موکت مفروش نکنید! سعی شود کف خانه از سنگ، سرامیک و یا پارکت قابل شستشو پوشانده شود. فرش ها و موکت ها محل تجمع و تکثیر هیره (مایت) گردو غبار منزل حساسیت زا می باشند.
• در صورت استفاده از فرش یا موکت، از انواعی استفاده شود که شستشوی مرتب آنها امکان پذیر باشد.
• حتما برای خروج دود ناشی از پخت و پز در خانه از تهویه مناسب استفاده شود. دود و بخارات ناشی از سرخ کردن مواد غذایی می تواند سبب ایجاد و یا تشدید واکنش ها و علائم آلرژی شود.

در محیط خارج از خانه

• تا حد امکان از پیاده روی در فضاهای پوشیده از درخت و چمن ها بویژه در فصول گرده افشانی گیاهان، خودداری نمایید.
• تراکم گرده گیاهان در حدود ساعات ۵ صبح تا حدود ۱۰ صبح به طور معمول در بیشترین حد خود می باشد. بنابراین اگر شما به گرده گیاهان حساسیت دارید در صورت امکان بهتر است در خلال ساعات مزبور از خانه خارج نشده و یا درصورت اجبار، از ماسک مناسب استفاده نمایید! (توضیحات بیشتر در نوشتار ماسک و طریقه صحیح استفاده از آن).
• در روزهای گرم و خشک و در زمان وزش باد تا حد امکان از خانه خارج نشوید! در چنین آب و هوایی تراکم گرده گیاهان و اسپور (هاگ) قارچ ها و کپک ها در اتمسفر بالا است (توضیحات بیشتر در نوشتار پیشگیری از حساسیت و آلرژی ناشی از گرده گیاهان).
• از قرار گرفتن ناگهانی در آب و هوای سرد خودداری نمایید. تغییرات ناگهانی دما و ورود به محیط سرد می تواند باعث بروز علائم بیماری آسم در فرد بیمار شود!
• اگر شما فردی آلرژیک هستید بهتر است جمع آوری برگ ها ی درختان و تمیزکاری باغچه توسط فردی دیگر انجام شود! (توضیحات بیشتر در نوشتار نکات مهم در باغبانی و گلکاری برای بیماران با حساسیت و آلرژی ).
• با توجه به اینکه هوای خارج خانه مملو از گرده گیاهان و سایر مواد حساسیت زای موجود در خارج خانه می باشد لذا پس از بازگشت به خانه لباس های خود را تعویض نموده و در صورت امکان دوش بگیرید.
• برای پیشگیری از گزیده شدن توسط حشرات و بروز واکنش های آلرژیک به سم حشرات، تا حد امکان از لباسهایی استفاده کنید تا سطح پوست شما را محافظت نماید. همچنین از لباسها با رنگ درخشان و یا عطر و ادکلن های معطر با بوی شیرین استفاده نکنید! (توضیحات بیشتر در نوشتار کنترل و پیشگیری از حساسیت یا آلرژی به نیش حشرات).
• اگر شما در اثر تماس با بعضی از مواد حساسیت زا دچار واکنش های شدید آنافیلاکسی می شوید، حتما آمپول های اتوماتیک حاوی آدرنالین (مانند EpiPen) به همراه داشته باشید (توضیحات بیشتردر نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک).

در داخل خودرو

• تا حد امکان از باز کردن پنجره خودرو، بخصوص در فصول گردافشانی گیاهان و یا روزهای آلوده و در زمان وزش باد، خودداری نمایید.
• تهویه داخل خودرو را به شکلی تنظیم نمایید که هوا از بیرون داخل خودرو نشود!.
• اگر شما دچار آلرژی هستید هیچگاه از اسپری ها و یا اسانس های شیمیایی معطر در داخل خودرو استفاده نکنید.
• در داخل خودرو هرگز از دخانیات استفاده نشود!
• از مواد شیمیایی و واکس های براق کننده در داخل خودرو استفاده نشود.
• به طور منظم فضای داخل خودرو را نظافت نمایید. باقیمانده های مواد خوراکی منبع غذایی برای رشد و تکثیر قارچ ها و کپک های حساسیت زا می باشند.

در محل کار

به طور کلی اگر محیط کار شما در فضایی مسقف و ایزوله می باشد (مانند بخش های اداری بسیاری از سازمان ها و مؤسسات، بانک ها و …)، شرایطی که باید برای کنترل، کاهش و پیشگیری از بروز علائم آلرژی در نظر داشته باشید اغلب مشابه توصیه های بیان شده درقسمت “داخل خانه” می باشند. در ارتباط با شغل های خاص نکاتی مطرح می باشد که توصیه می شد نوشتار حساسیت یا آلرژی شغلی  مطالعه گردد.

در ارتباط با افراد آلرژیک شاغل در کارخانه هایی که با مواد بیولوژیک پزشکی و یا مواد صنعتی تماس دارند باید حتما دستورالعمل های حفاظت زیستی و ایمنی مرتبط با کار را از بخش های ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) محل کارخود درخواست نموده و  به طور دقیق مطالعه کنند!

در مسافرت

• برای توضیحات کامل در ارتباط با موارد پیشگیری از علائم آلرژی و حساسیت در طول سفر به نوشتار طبیعت گردی بدون حساسیت و آلرژی مراجعه نمایید.

در هتل

• همیشه برای اقامت در هتل، یک یا دو روکش بالش ضدآلرژی همراه خود داشته باشید. بالش های پر و یا پشم طبیعی باعث تشدید علائم آلرژی می شوند.
• در صورت امکان، تهویه هوا و یا کولر آبی در اتاق هتل را خاموش نگاه دارید. اغلب کانال های کولر و یا منبع خنک کننده اینگونه تهویه کننده های هوا بدلیل عدم تمیزکاری منظم، محل تجمع و تکثیر قارچ ها و کپک های حساسیت زا  می باشند.

در رستوران

• برای صرف غذا، رستورانی بدون دخانیات را انتخاب کنید!
• برای سفارش غذا حتما از مواد تشکیل دهنده غذا آگاهی حاصل نمایید. در صورت حساسیت به یک ماده غذایی خاص، بدقت منو غذا را بررسی نموده و در صورت نیاز، مواد تشکیل دهنده غذا را از سرآشپز بپرسید!
• از غذاهای تازه و با مواد تشکیل دهنده مشخص استفاده کنید.
• اگر شما در اثر تماس با بعضی از مواد حساسیت زا دچار واکنش های شدید آنافیلاکسی می شوید، حتما آمپول های اتوماتیک حاوی آدرنالین (مانند EpiPen) به همراه داشته باشید.
• اگر با دوستان خود به رستوران رفته اید یکی از آنها را در جریان آلرژی خود قرار داده و روش استفاده از آمپول اتوماتیک آدرنالین را آموزش دهید.
• سعی نمایید از غذاهای کم ادویه استفاده کنید.

در مدرسه

• مسئولین و معلمان مدرسه را از بیماری آلرژی فرزندتان مطلع نمایید.
• در صورت ابتلا فرزندتان به آلرژی غذایی حتما مسئول غذا مدرسه را در جریان قرار دهید.
• در مورد بیماری آلرژی غذایی با فرزندتان صحبت کرده و او را برای چگونگی پرهیز و اجتناب از مصرف ماده غذایی حساسیت زا و فرآورده های دیگر حاوی آن ماده غذایی ، آموزش دهید.
• اگر کودک شما در اثر تماس با بعضی از مواد غذایی حساسیت زا دچار واکنش های شدید آنافیلاکسی می شود، حتما یک یا دو آمپول اتوماتیک حاوی آدرنالین (مانند EpiPen) را در مدرسه و نزد معلم و یا مسئول مربوطه قرار داده و روش صحیح استفاده از آن را نیز آموزش دهید (توضیحات بیشتر در نوشتار نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک).
• مسئولین و معلمان مدرسه را در مورد داروهای ضدآلرژی که فرزند شما مصرف می کند، آگاه سازید.
• به طور کلی ابتلا به آلرژی باعث منع ورزش کردن فرزند شما نمی شود! اما باید مربی ورزش در جریان آلرژی کودک شما قرار داشته باشد. در صورت ابتلا فرزند شما به بیماری آسم در اثر فعالیت ورزشی، توصیه می شود نوشتار آسم ورزشکاران مطالعه گردد.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

 ۱- How to Allergy-Proof Your World

۲- اقتباس از نوشتار های مختلف از آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا

۳- اقتباس از نوشتار های مختلف از  کالج آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا

۴- نوشتارهای مختلف از آلرژینو