به طور کلی  با توجه به شباهت علائم عارضه عدم تحمل هیستامین (حساسیت و آلرژی کاذب) با بیماری آلرژی غذایی و یا تنفسی، در بسیاری از موارد تشخیص عدم تحمل هیستامین دشوار بوده و فقط بعد از رد احتمال وجود حساسیت و آلرژی در فرد و انجام آزمایش های اختصاصی، می توان این عارضه را شناسایی نمود.

هیستامین چیست؟

هیستامین یک ماده و واسطه شیمیایی است که توسط سلول های مختلفی بویژه ماستوسیت ها در بدن سنتز می شود و دارای عملکردهای متعددی می باشد. تولید و رها شدن هیستامین در بدن عامل اصلی بروز علائم حساسیت و آلرژی در انسان می باشد. برای مطالعه بیشتر مکانیسم ایجاد حساسیت و آلرژی در انسان به نوشتار مکانیسم ایجاد حساسیت یا آلرژی به زبان ساده مراجعه نمایید.

شایان توجه است علائم  آلرژی های تنفسی مانند آبریزش، خارش و گرفتگی بینی، عطسه، تورم و خارش گلو، خارش چشم و یا دربیماری آلرژی غذایی خارش، تورم  و سوزش دهان و گلو و یا اسهال، همه از عوارض مواجهه بدن با ماده هیستامین می باشند!

تعریف و شیوع عارضه عدم تحمل هیستامین

عارضه عدم تحمل هیستامین در اثر تجمع هیستامین در بدن و عدم توانایی فرد در تجزیه این ماده شیمیایی در اثر کمبود و یا کاهش فعالیت نوعی آنزیم به نام دی آمین اکسیداز (Diamine oxidase, DAO) می باشد. همچنین آنزیم دیگری در بدن به نام هیستامین ان متیل ترانسفراز (HNMT) نیز در تجزیه هیستامین نقش دارد که اختلال در عملکرد آن نیز موجب افزایش میزان هیستامین در بدن می گردد. 

با توجه به اینکه عارضه عدم تحمل هیستامین در اغلب موارد خفیف و قابل کنترل می باشد و یا با آلرژی و حساسیت اشتباه گرفته می شود، به همین دلیل ابتلا به این بیماری در بسیاری از موارد بدرستی تشخیص داده نشده و گزارش نمی شود! با این وجود تخمین زده می شود حدود ۱ درصد از جمعیت، مبتلا به عدم تحمل هیستامین بوده که از این تعداد ۸۰ درصد زنان میانسال می باشند!

علائم عارضه عدم تحمل هیستامین

علائم بیماری عدم تحمل هیستامین، که می توان آن را نوعی عدم تحمل غذایی نیز در نظر گرفت، بسیار شبیه به واکنش های حساسیت و آلرژیک می باشد و به همین خاطر گاهی آن را آلرژی یا حساسیت کاذب نیز می گویند.

به طور کلی در آلرژی و حساسیت حقیقی و واقعی بدن فرد حساس در مقابل بعضی مواد حساسیت زا (مانند آلرژن های تنفسی یا غذایی) واکنش نشان داده و دچار بیماری می شود. برای مطالعه بیشتر واکنش آلرژی حقیقی به نوشتار آلرژی یا حساسیت چیست؟ مراجعه نمایید.

بعضی از علائم عارضه عدم تحمل هیستامین عبارتند از: سردرد، اسهال و اختلالات گوارشی، احتقان یا گرفتگی بینی و یا آبریزش بینی، خارش و تورم لب ها و گلو، خس خس سینه، کاهش فشار خون، آریتمی قلبی، کهیر، خارش، گُرگرفتگی و یا قاعدگی دردناک.

• مواجهه با هیستامین (چه در اثر کمبود آنزیم و یا در اثر مصرف مواد غذایی حاوی مقادیر بالای هیستامین و یا برخی داروها) ممکن است باعث سردرد در افراد سالم و یا افراد مبتلا به میگرن شود.
• اختلالات گوارشی مانند درد معده، قولنج (کولیت)، نفخ شکم، اسهال از شاخص ترین علائم ناشی از عارضه عدم تحمل هیستامین می باشند.
• در افراد مبتلا به عدم تحمل هیستامین در اغلب موارد بلافاصله بعد از مصرف مواد غذایی سرشار از هیستامین و یا الکل، آبریزش و گرفتگی بینی روی می دهد. همچنین بروز حملات آسم نیز در اینگونه موارد محتمل می باشد.

آشنایی با بعضی از مواد غذایی افزایش  دهنده هیستامین  در بدن

همانطور که پیش تر اشاره شد مصرف مواد غذایی سرشار از هیستامین به مقدار زیاد نیز می تواند حتی در افراد سالم موجب بروز عوارض و علائم مرتبط با هیستامین شود! بنابراین شناخت مواد غذایی که حاوی هیستامین می باشند ضروری است.

بعضی از مواد غذایی حاوی هیستامین

بادنجان، گوجه فرنگی، اسفناج، ، ماهی، مواد غذایی تخمیری (پنیر، سوسیس و کالباس، شراب قرمز، آبجو).

مواد غذایی محرک تولید و رها شدن هیستامین از سلول ها دربدن

مرکبات، گوجه فرنگی، توت فرنگی، آناناس، بادام زمینی و سایر مغزهای خوراکی در آجیل، شکلات، الکل، سفیده تخم مرغ، کوکا، ادویه جات، مواد نگهدارنده و افزودنی های مجاز.

لازم به توضیح است نوشیدنی های حاوی الکل می توانند باعث کاهش فعالیت آنزیم تجزیه کننده هیستامین در بدن شوند. همچنین بعضی از داروهای مصرفی نیز سبب کاهش فعالیت این آنزیم می گردند.

تشخیص و درمان عارضه عدم تحمل هیستامین

به طور کلی تشخیص عارضه عدم تحمل هیستامین دشوار است! زیرا علائم این عارضه با بیماری های دیگر مانند آلرژی غذایی، عارضه عدم تحمل مواد غذایی و یا اختلالات متابولیکی و مسمومیت های غذایی و دارویی شبیه می باشد.

شاید با بررسی سابقه پزشکی و رد احتمال وجود آلرژی غذایی و یا بیماری عدم تحمل مواد غذایی و همچنین کنترل رژیم غذایی شامل خوراکی ها و یا نوشیدنی های حاوی هیستامین بتوان به تشخیص عارضه عدم تحمل هیستامین دست یافت.

مهمترین راهکار درمانی در عارضه عدم تحمل هیستامین محدود نمودن مصرف مواد غذایی حاوی هیستامین است! آشنایی با مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی هیستامین و محرک تولید هیستامین و همچنین داروهایی که باعث کاهش فعالیت آنزیم تجزیه کننده هیستامین در بدن می شوند (با مشاوره با پزشک معالج) می توان برای کنترل عوارض عدم تحمل هیستامین یک رژیم غذایی کارآمد تهیه نمود.

علاوه بر این مصرف مکمل هایی مانند روی، مس، ویتامین C و ویتامین B6 که برای فعالیت آنزیم تجزیه کننده هیستامین در بدن نیاز می باشند می تواند باعث بهبود عملکرد این آنزیم شوند.

توصیه های مهم برای پیشگیری از ابتلا یا تشدید عارضه حساسیت و آلرژی کاذب ناشی از هیستامین

• با توجه به اینکه بعضی از باکتری ها در مواد غذایی می توانند در ۴ درجه سانتی گراد هیستامین تولید کنند در صورت نگهداری مواد غذایی آنها را فریز کنید.
• از نگهداری مواد غذایی پخته شده برای مدت طولانی در یخچال خودداری کنید!
• از مصرف باقیمانده مواد غذایی که در دمای اتاق بوده اند بویژه مواد غذایی گوشتی، پرهیز شود.
• به خاطر داشته باشید بدلیل مقاومت هیستامین، نمی توان این ماده را بعد از ایجاد در مواد غذایی با حرارت (پختن) و یا سرما (فریز کردن) از بین برد!
• افراد حساس و آلرژیک باید در مصرف مواد غذایی سرشار از هیستامین احتیاط نمایند.
• مناسب است همیشه برای تهیه غذا از مواد اولیه تازه استفاده شود.
• افراد مشکوک به ابتلا به عدم تحمل هیستامین باید مصرف مواد غذایی و تنقلات فرآوری شده را محدود کنند.

تهیه و تدوین: دکتر محد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- Histamine and histamine intolerance

۲- Histamine,  histamine  intoxication  and  intolerance

۳- Histamine intolerance in clinical practice

۴- Histamine intolerance

۵- Low-Histamine Diet