شنا کردن یکی از تفریحات محبوب و مفید است که در فصل تابستان طرفداران زیادی پیدا می‌کند. با این حال، بسیاری از افراد به‌ویژه کسانی که به‌طور مرتب در استخرهای کلردار شنا می‌کنند، ممکن است دچار واکنش‌های آلرژیک و حساسیت شوند. لذا هرساله تعداد نسبتا زیادی از علاقمندان شنا در استخر دچار واکنش های آلرژیک می شوند!

این واکنش‌ها به‌طور عمده به دلیل استفاده از کلر در استخرها برای ضدعفونی آب ایجاد می‌شوند. اگر شما هم پس از شنا در استخر دچار علائمی نظیر خارش پوست، سرفه، یا مشکلات تنفسی می‌شوید، احتمالاً به آلرژی یا حساسیت به کلر مبتلا هستید. در این نوشتار، به‌طور کامل به بررسی این مسئله پرداخته و روش‌های پیشگیری و درمان آن را توضیح خواهیم داد.

کلر موجود در آب استخر: علت اصلی واکنش‌های آلرژیک

چرا از کلر در استخرها استفاده می‌شود؟

کلر به‌عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده قوی برای تمیز کردن آب استخرها استفاده می‌شود. به طور معمول از گذشته تا کنون استفاده از ماده کلر یکی از روش های رایج برای  ضدعفونی کردن آب استخرهای شنا بوده است. کلر بعد از ورود به آب با مولکول های آب واکنش داده و موادی مانند هیپوکلریک تشکیل می دهد.

هیپوکلریک ماده ای بسیار کارآمد برای تخریب باکتری های مضر در آب می باشد.این ماده توانایی از بین بردن میکروب‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را دارد و به همین دلیل به‌طور گسترده در استخرهای عمومی و خصوصی به‌کار می‌رود. کلر در آب استخر با ترکیبات مختلفی واکنش می‌دهد و مواد شیمیایی مختلفی را تولید می‌کند که می‌توانند به برخی افراد حساسیت ایجاد کنند.

واکنش‌های کلر با ترکیبات موجود در استخر

در بعضی موارد و بدلیل عدم تعویض منظم آب استخر و آلودگی آن با ادرار، کلر با آمونیوم ادرار ترکیب گردیده و ترکیبات دیگری مانند دی کلرآمین تولید می شود. بنابراین ایجاد ترکیباتی مانند دی‌کلرآمین و نیتروژن دی‌کلراید که نتیجه واکنش کلر با مواد آلی موجود در آب استخر می باشد می‌توانند عامل بروز آلرژی و حساسیت در افراد شوند، به‌ویژه برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند یا سابقه آلرژی‌های تنفسی و پوستی دارند. به‌عنوان مثال، اگر آب استخر به‌طور مکرر تعویض نشود یا به درستی نگهداری نشود، این ترکیبات سمی در آب تجمع می‌کنند و می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند.

علائم آلرژی و حساسیت به کلر در استخر

مطالعات نشان داده اند شناکردن مداوم و مکرر در استخر های شنای حاوی کلر و همچنین تماس با مواد شوینده حاوی کلر و تنفس بخارات آنها می تواند سبب افزایش احتمال ایجاد بیماری آسم و سایر بیماری های آلرژیک تنفسی در انسان شود. این عارضه ها اغلب در افرادی مشاهده می شوند که در تماس مداوم با کلر و بخارات ناشی از آن و ترکیبات دیگر آن هستند.

نجات غریق ها، نظافتچی های استخرهای  شنا و شناگران حرفه ای و افرادی که به طور منظم و مداوم در استخرها شنا می کنند از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض عوارض تنفسی و پوستی ناشی از کلر می باشند. در ادامه بعضی از علائم ناشی از حساسیت و آلرژی به کلر بیان می گردد:

•  واکنش‌های پوستی

یکی از رایج‌ترین علائم حساسیت به کلر، بروز راش‌های پوستی است. بنابراین واکنش های پوشتی می توانند شامل قرمزی پوست، کهیر، ایجاد جوش های قرمز و خارش دار بر روی پوست، و همچنین حساس شدن و  التهاب پوست در ناحیه تماس با کلر باشند. گاهی جوش های (راش های) پوستی خارش دار ناشی از تماس پوست فرد حساس با کلر را “راش استخر شنا” نیز می گویند. این جوش‌ها ممکن است به‌ویژه در نواحی حساس مانند صورت، گردن یا بازوها بیشتر مشاهده شوند.

• علائم تنفسی

برای افرادی که به آلرژی‌های تنفسی مبتلا هستند، استنشاق بخارات کلر یا ترکیبات آن در هوا می‌تواند باعث بروز مشکلاتی نظیر خس‌خس سینه، سرفه، و تنگی نفس شود. این علائم بیشتر در افرادی که به‌طور مرتب در استخرهای کلردار شنا می‌کنند یا افرادی که در نزدیکی استخرهای عمومی مشغول به کار هستند، دیده می‌شود.

• مشکلات چشمی

بسیاری از افرادی که به کلر حساسیت دارند، با علائمی مانند قرمزی، خشکی و خارش چشم‌ها مواجه می‌شوند. این علائم به‌ویژه پس از تماس مستقیم با آب استخر یا بخارات ناشی از آن بروز می‌کنند.

تشخیص حساسیت و آلرژی به کلر

برای تشخیص اینکه علائم پوستی و تنفسی ایجاد شده بعد از شنا کردن در استخر به تماس فرد با کلر و یا ترکیبات ناشی از آن مرتبط می باشد، باید حتما به پزشک متخصص آسم و آلرژی مراجعه شود. پزشک معالج پس از بررسی علائم و سابقه بیماری ممکن است آزمایش های پوستی و خونی خاصی  را برای تشخیص آلرژی توصیه کند. برای آگاهی از ماهیت این نوع آزمایشات به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه کنید.

روش های پیشگیری از حساسیت و آلرژی به کلر در استخر

باید به خاطر داشت که آلرژی و حساسیت به کلر دلیلی برای پرهیز فرد از شنا کردن در استخر نمی باشد! فقط باید به موارد پیشگیری که در ادامه بیان شده توجه نمود و آنها را بدرستی رعایت کرد:

• انتخاب استخر های تمیز و معتبر

برای شنا کردن حتما از استخرهای معتبر و مجاز استفاده نمایید. متاسفانه گاهی بدلیل هزینه بالای تعویض و پاکسازی منظم آب استخر، از مقادیر بالای کلر جهت ضدعفونی آب استفاده می شود. این امر باعث افزایش احتمال بروز واکنش های آلرژیک به کلر خواهد شد. معمولاً مقدار مناسب کلر در آب استخر باید در محدوده یک تا سه ppm (یک تا سه واحد در میلیون) باشد.

اگر در استخر عمومی شنا می کنید ابتدا قسمتی از پای خود را در آب فرو ببرید و سپس چند دقیقه صبر نمایید. در صورت عدم خارش و ایجاد راش (جوش) پوستی، می توان از بی خطر بودن و مقدار مناسب کلر در آب استخر اطمینان یافت.

• شستشوی بدن قبل و بعد از شنا

بعد از شنا، بلافاصله لباس های شنا را از تن خارج نموده تا بدین شکل تماس کلر با پوست بدن به حداقل برسد. همچنین بعد از شنا حتما دوش بگیرید. استفاده از صابون های ملایم برای شستشوی پوست بدن می تواند برای حذف باقیمانده کلر و ترکیبات آن بر روی پوست مفید باشد. بعداز شنا کردن و دوش گرفتن پوست خود را به آرامی با حوله نرم خشک نمایید.

• استفاده از کرم های مرطوب کننده

بعد از شنا، می تواند از خشک شدن پوست و افزایش احتمال بروز واکنش های آلرژیک پوستی، جلوگیری نماید.

• استفاده از اسپری‌های خنثی‌کننده کلر

اگر به آلرژی به کلر دچار هستید، می‌توانید از اسپری‌های مخصوص خنثی‌کننده کلر که برای این منظور طراحی شده‌اند، استفاده کنید. این اسپری‌ها می‌توانند قبل و بعد از شنا به‌عنوان محافظ پوست عمل کنند و از بروز علائم آلرژیک جلوگیری کنند.

• استفاده از لایه‌های محافظ پوستی

قبل از شنا در استخر، می‌توانید از کرم‌ها یا ژل‌های ضدآب استفاده کنید که یک لایه محافظ بر روی پوست ایجاد می‌کنند و از تماس مستقیم پوست با آب استخر جلوگیری می‌کنند. گاهی استفاده از وازلین بر روی نواحی حساس پوست، پیش از ورود به آب، می تواند یک لایه محافظ جهت به حداقل رساندن تماس پوست با کلر ایجاد کند.

بدیهی است در صورت شدید بودن واکنش های آلرژیک به کلر و ترکیبات آن در آب استخر، باید شنا کردن در آب های کلر دار محدود گردد.

درمان حساسیت و آلرژی به کلر 

برای درمان حساسیت پوستی به کلر ابتدا باید محل ایجاد واکنش آلرژیک را با آب تمیز بخوبی شستشو داد. سپس با نظر پزشک متخصص می توان از پمادهای حاوی مواد کورتیکواستروئیدی برای مهار فرآیند التهاب استفاده کرد. گاهی کهیر ایجاد شده را می توان با استفاده از داروهای آنتی هیستامین مانند دیفین هیدرامین کنترل نمود. اگر شخص به بیماری آسم مبتلا می باشد باید حتما پیش از شنا کردن با پزشک معالج خود مشورت نماید. در صورت بروز و یا تشدید علائم آلرژی تنفسی باید طبق دستور پزشک از داروهای مناسب کنترل کننده علائم آلرژی تنفسی استفاده نمود.

جمع‌بندی نهایی

حساسیت به کلر در استخرها یک مشکل شایع است که بسیاری از افراد به آن مبتلا می‌شوند. این حساسیت می‌تواند به‌صورت علائم پوستی، تنفسی یا چشمی بروز پیدا کند و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد. با انتخاب استخرهای تمیز و رعایت نکات پیشگیری، می‌توان از بروز این واکنش‌ها جلوگیری کرد. در صورت بروز علائم شدید، مشورت با پزشک متخصص آلرژی و درمان‌های دارویی می‌تواند به کنترل این حساسیت کمک کند.

سئوالات متداول

۱. آیا شنا در استخرهای کلردار همیشه باعث آلرژی می‌شود؟

نه، تنها افرادی که به کلر یا ترکیبات آن حساس هستند، ممکن است واکنش‌های آلرژیک نشان دهند.

۲. چه مدت بعد از شنا باید دوش بگیرم؟

توصیه می‌شود بلافاصله بعد از خروج از استخر، دوش گرفته و بدن خود را با صابون ملایم بشویید.

۳. آیا آلرژی به کلر درمان دارد؟

بله، با استفاده از داروهای مناسب و رعایت نکات پیشگیری، می‌توان آلرژی به کلر را کنترل کرد.

۴. آیا استفاده از استخرهای عمومی خطر بیشتری دارد؟

استخرهای عمومی معمولاً به دلیل استفاده زیاد، نیاز به ضدعفونی مداوم دارند و ممکن است مواد شیمیایی بیشتری در آب موجود باشد. بهتر است از استخرهایی با کیفیت آب مناسب استفاده کنید.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

کلیه منابع همراه با لینک مستقیم به مقالات علمی معتبر ارائه شده‌اند: 

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – Healthy Swimming
2. American Academy of Allergy, Asthma & Immunology – Chlorine Sensitivity
3. National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) – Chlorine Factsheet
4. Mayo Clinic – Skin rashes caused by chlorine