هنگامی که شما به پودر لباسشویی و یا مواد شوینده دیگر آلرژی یا حساسیت دارید، این بدان معنا است که سیستم ایمنی بدن شما به ماده شیمیایی موجود در این مواد شوینده تجاری واکنش نشان می دهد. در این حالت ممکن است این واکنش های آلرژیک منجر به ایجاد عارضه درماتیت تماسی (قرمزی و التهاب پوست) گردند.

شایع ترین مواد شوینده ای که متعاقب تماس با پوست انسان ممکن است در بعضی از افراد باعث ایجاد واکنش های خفیف یا شدید آلرژیک شوند عبارتند از: پودر لباسشویی بخصوص انواع آنزیم دار، مایعات نرم کننده پارچه، مایعات ظرفشویی، پودر ها و قرص های مورد استفاده در ماشین های ظرفشویی، مایعات دستشویی، انواع شامپوها، مایعات جرم گیر و یا مایعات شیشه پاک کن.

مواد حساسیت زای موجود در مواد شوینده

بعضی از شایع ترین مواد حساسیت زا و سمی موجود در مواد شوینده عبارتند از: اسانس ها، تمیزکننده ها (سورفکتانت ها)، پایدارکننده ها (مانند پلی آلکیلن آزاید یا اتیلن اکساید)، بلیچ، ۱ -۴ دیواکسین، مواد روشن کننده، فسفاتها و EDTA .

درماتیت تماسی در اثر مجاورت با مواد شوینده

به طور کلی درماتیت تماسی به عنوان یکی از عوارض شایع تماس با مواد شوینده معمولا در اثر مواد شیمیایی موجود در صابون ها، شامپوها و انواع مواد شوینده مورد استفاده در سرویس بهداشتی، آشپزخانه و حمام ایجاد می گردد. شایان ذکر است درماتیت تماسی می تواند در اثر تماس پوست با فلزات سنگین بکار رفته در زینت آلات، و یا تماس با اسانس ها، ادکلن و عطرها نیز ایجاد گردد.

به نظر می آید در درماتیت تماسی، مواد شیمیایی پس از قرار گرفتن بر روی پوست به مواد و پروتئین های پوست انسان اتصال یافته و ترکیبات جدیدی ایجاد می کنند. در مرحله بعد پس از عبور این ترکیبات از پوست و ورود آنها به لایه های زیرین پوست، عوامل سیستم ایمنی بدن به این ترکیبات پاسخ می دهند. بنابراین واکنش های آلرژیک در اثر پاسخ ایمنی بدن فرد به اینگونه ترکیبات می باشد.

علائم حساسیت یا آلرژی به مواد شوینده

• بعضی از رنگ ها و مواد معطر موجود در مواد شوینده می توانند باعث ایجاد جوش پوستی (راش پوستی) و یا قرمزی و التهاب در ناحیه پوست شوند. این علائم به طور معمول چند ساعت پس از تماس پوست با این مواد شوینده بروز می یابند.
• همچنین خشکی پوست، ترک خوردگی از علائم دیگر تماس پوست با مواد شوینده می باشد.
• در صورت تماس مکرر با مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده ممکن است عوارض حساسیت و یا آلرژی به صورت خارش، قرمزی و پوسته پوسته شدن پوست مشاهده شود.
• در صورت ادامه تماس با مواد شوینده و عدم مراقبت از پوست، واکنش های آلرژیک به صورت شدیدتر و به شکل تورم، تاول و حالتی شبیه به سوختگی پوست ظاهر می شوند. به هر حال تماس مکرر و طولانی با این مواد در افراد حساس باعث می شود که پوست ناحیه درگیر بتدریج ضخیم، خشک و پوسته پوسته شود و حتی ممکن است تغییراتی در رنگ پوست ناحیه مبتلا ایجاد گردد.

نکات مهم در استفاده از مواد شوینده

• بعد از تماس دست ها با مواد شوینده بسرعت آنها را با آب بشویید و بعد از خشک کردن با کرم مرطوب کننده آغشته نمایید.
• اگر پوست شما به طور کلی حساس است حتی باقیمانده مواد شوینده در لباس ها، ملحفه ها و یا حوله ها نیز می تواند سبب بروز واکنش های آلرژیک در شما شود. بنابراین برای پیشگیری، توصیه می شود حتما البسه های مذکور را با آب بیشتری بخوبی شستشو دهید.
• برای هرگونه تمیزکاری در خانه توصیه می شود از دستکش استفاده شود.
• بهتر است برای شستن ظرف ها از ماشین ظرفشویی استفاده شود. فراموش نکنید نباید پودر و یا قرص های شوینده مخصوص ماشین ظرفشویی با پوست شما تماس داشته باشند!
• در صورت بروز علائم حساسیت یا آلرژی به مواد شوینده بلافاصله پوست را شسته و با کرم های مرطوب کننده و یا پماد های موضعی استروئیدی ملایم آغشته نمایید. استفاده از کمپرس سرد نیز می تواند به بهبودی و تسکین ناحیه ملتهب کمک نماید.
• توصیه می شود البسه، ملحفه و پتوی کودکان بخصوص آن دسته از کودکانی که به یکی از بیماری های آلرژیک (اگزما، درماتیت تماسی و…) مبتلا هستند، با مواد شوینده ملایم و فاقد مواد معطرو یا آنزیم، شستشو شده و از مایع نرم کننده نیز استفاده نشود!  در صورت عدم امکان و یا عدم دسترسی به اینگونه مواد شوینده ملایم، باید البسه فوق الذکر را بخوبی با آب شستشو داده شده و از حذف باقیمانده مواد شوینده بر روی آنها اطمینان حاصل نمود. در صورت استفاده از ماشین لباسشویی از برنامه هایی استفاده گردد که دارای چندین مرحله شستشو با آب می باشند.
• شایان ذکر است برای کودکان و یا افراد بزرگسالی که پوست حساس دارند بهتر است پوشاک جدید خریداری شده را پیش از استفاده، یکبار با آب کافی شستشو داده شوند. این عمل می تواند موجب حذف مواد شیمیایی (مانند فرمالدئید) شود که ممکن است بر سطح پوشاک نو وجود داشته باشند.
• نکته مهم دیگر آن است که علاوه بر عوارض نامطلوب پوستی مواد شوینده و جرم گیر، باید توجه داشت در هنگام استفاده از اینگونه مواد تمیزکننده ، تنفس این مواد، بخصوص در فضای بسته می تواند اثرات خطرناک و جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- https://www.webmd.com/allergies/chemical-allergies

۲- https://www.webmd.com/allergies/chemical-allergies#1