آشنایی با اسپری های استنشاقی برای بیماری آسم
۱۳۹۷-۰۵-۳۱ ۱۴۰۳-۰۹-۰۸ ۵:۰۷آشنایی با اسپری های استنشاقی برای بیماری آسم
دکتر محمد علی عصاره زادگان 
آشنایی با اسپری های استنشاقی برای بیماری آسم
یکی از راهکارهای پیشگیری کننده و کنترل کننده علائم و عوارض بیماری آسم استفاده از اسپری های استنشاقی می باشد. به طور کلی بیماری آسم یکی از چالش های بهداشتی مهم و جّدی در ایران و جهان می باشد!
افراد در همه سنین در جهان تحت تاثیر این بیماری مزمن مجاری تنفسی و ریه ها می باشند. در مواقعی که آسم با راهکارهای پیشگیری کننده و یا درمانی کنترل نشود، می تواند بر روی کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیر چشمگیری داشته باشد و حتی گاهی می تواند کشنده نیز باشد!
در بسیاری از کشورها شیوع ابتلا به آسم بخصوص در کودکان در حال افزایش است. نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد که شیوع بیماری آسم در کشورهای مختلف حدود ۱ تا ۸ درصد می باشد.
بعضی از علائم شاخص این بیماری خس خس سینه، تنگی نفس و سرفه است. این علائم به طور معمول با عواملی مانند ورزش کردن، تماس با آلرژن ها و یا مواد حساسیت زا و محرک، تشدید می شوند (برای آگاهی بیشتر در مورد آسم و انواع آن به نوشتار بیماری آسم مراجعه نمایید).
در ایران و سایر کشورهای جهان سالانه هزینه های هنگفتی برای کنترل و درمان بیماری آسم صرف می شود. خوشبختانه در دو دهه گذشته با شناخت بیشتر مکانیسم های ایجاد کننده این بیماری، پیشرفت های قابل توجه ای در ابداع روشهای مدیریت و کنترل این بیماری شایع در جهان، مشاهده شده است!
همانطور که پیش تر بیان شد یکی از روشهای کنترل و پیشگیری از بروز و یا تشدید عوارض بیماری آسم استفاده از اسپری های استنشاقی می باشد. اسپری های استنشاقی موجود در ایران و سایر کشورهای جهان دارای انواعی بوده که آشنایی با این اسپری ها می تواند کمک شایانی در بهبود کیفیت استفاده از این اسپری ها و همچنین کنترل و پیشگیری مناسب از بروز حملات آسم و دیگر علائم آن، داشته باشد.
اسپری های استنشاقی برای بیماری آسم
به طور کلی اسپری استنشاقی دستگاهی است قابل حمل، حاوی یک داروی خاص، که فرد بیمار می تواند داروی خروجی از آن را با بازدم وارد مجاری تنفسی خود نماید. یکی از مزایای استفاده از اسپری ها آن است که دارو به طور عمده به مجاری تنفسی و ریه ها وارد شده و جذب اندام های دیگر بدن نمی شود و بدین ترتیب عوارض کمتری نسبت به داروهای خوراکی و یا تزریقی دارند!
علاوه بر اسپرهای استنشاقی برای بیماری آسم و همچنین آلرژی بینی (رینیت آلرژیک یا آلرژی فصلی) نیز اسپرهای بینی استفاده می شود که برای آگاهی از جزئیات اینگونه اسپرهای به نوشتار اسپری های بینی ضد آلرژی و حساسیت و برای مطالعه روش صحیح استفاده از اینگونه اسپری ها به نوشتار راهنمای استفاده صحیح از اسپری های بینی ضدآلرژی مراجعه نمایید!
داروهای مورد استفاده در اسپری ها از رایج ترین داروها برای درمان آسم به شمار می آیند. تاکنون انواع مختلفی از این نوع اسپری های استنشاقی برای بیماران مبتلا به آسم تولید و به بازار عرض شده است که در ادامه به رایج ترین آنها اشاره خواهد شد.
شایان ذکر است استفاده از هرگونه دارو و یا اسپری باید حتما با نظر پزشک متخصص صورت گرفته و بدلیل عوارض جانبی داروها و تداخلات آنها با یکدیگر هرگز بدون مشورت با پزشک معالج از دارو یا اسپری استفاده ننمایید!
انواع اسپرهای استنشاقی برای بیماری آسم
تاکنون انواع مختلفی اسپری های استنشاقی برای پیشگیری و درمان بیماری آسم تولید و به بازار عرضه شده است. این اسپری ها را می توان بر اساس عملکرد به دو دسته کلی تقسیم نمود:
۱- اسپرهای تسکین دهنده (Reliever inhalers)
اسپرهای تسکین دهنده خود به دو شکل اسپرهای سریع الاثر (Short-acting) و طولانی اثر (Long-acting) می باشند. این اسپری ها اغلب حاوی داروی گشاد کننده (متسع کننده) و ریلکس کننده برونش ها و مجاری تنفسی می باشند. به این نوع اسپری ها، برونکودیلاتور (Bronchodilator) نیز گفته می شود.
اسپرهای حاوی داروهای سریع الاثر در مواقع حملات آسم مورد استفاده قرار گرفته و باعث برطرف شدن سریع علائم بیماری خواهند شد. اما اثرات اسپری های طولانی اثر به طور معمول دیرتر از اسپرهای سریع الاثر بروز یافته و تا مدت طولانی تری باقی خواهند ماند. شایان توجه است از اسپرهای طولانی اثر همراه با اسپرهای استروئیدی به طور معمول برای اهداف پیشگیری کننده استفاده می شود.
۲- اسپری های پیشگیری کننده (Preventer inhalers)
انواعی از اسپری ها بوده که به طور معمول حاوی داروهای استروئیدی هستند. اسپری های حاوی این داورها اغلب در دوره های زمانی مشخص به طور روزانه برای پیشگیری از بروز علائم و حملات آسم استفاده می شوند. به طور کلی داروهای استروئیدی به عنوان داروهای ضدالتهابی برای کاهش التهاب مجاری تنفسی استفاده می شوند.
مفهوم رنگ ها در خصوص اسپرهای استنشاقی برای بیماری آسم
طبق قرارداد به طور معمول از رنگ ها برای مشخص نمودن نوع اسپری استنشاقی استفاده می شود. به عنوان مثال برای اسپرهای تسکین دهنده سریع الاثر از رنگ آبی، اسپری های تسکین دهنده طولانی اثر از رنگ سبز و برای اسپری های پیشگیری کننده از رنگ قهوه ای استفاده می گردد.
البته این قرارداد همیشه در تولید محصولات شرکت های مختلف رعایت نمی شود و لذا توصیه می گردد حتما قبل از مصرف برچسب روی اسپری خوانده شود!
انواع اسپرهای تسکین دهنده برای بیماری آسم
اسپری سالبوتامول (Salbutamol)
اسپری سالبوتامول یکی از رایج ترین و پرمصرف ترین اسپری های تسکین دهنده سریع الاثر برای برطرف نمودن علائم و حملات آسم می باشد. اسپری سالبوتامول پس از مصرف باعث شل شدن و ریلکس مجاری تنفسی و همچنین موجب برطرف شدن علائمی مانند سرفه و یا احساس تنگی نفس می شود.
سالبوتامول به صورت قرص و شربت نیز وجود دارد. اسپری سالبوتامول به طور معمول به رنگ آبی تولید شده و در داروخانه ها موجود می باشد. شایان ذکر است اسپری سالبوتامول توسط شرکت های مختلف تجاری با نام های مختلف مانند ونتولین (Ventolin)، ونتالکس (شرکت سینا دارو) و یا سالبوترکس (شرکت داروسازی جابربن حیان) تولید می شود.
اسپری سالمترول (Salmeterol)
این اسپری حاوی داروی سالمترول می باشد. سالمترول از دسته داروهای گشاد کننده برونش و مجاری تنفسی طولانی اثر بوده و برای مقابله با عوارض حمله حاد آسم مناسب نیست.
اثرات سالمترول ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بعد از مصرف بروز یافته و تا حدود ۱۲ ساعت دوام دارد. اغلب رنگ اسپری سالمترول سبز می باشد و با نام های تجاری مختلف مانند سالمکس (شرکت سینا دارو) و یا سرونت (Serevent) (شرکت GSK فرانسه)در دسترس می باشد.
اسپری یا کپسول استنشاقی فورمترول (Formoterol)
فورمترول به طور معمول به صورت اسپری و یا کپسول حاوی پودر فومترول در دسترس است. فورمترول برای پیشگیری از عوارض ناشی از حملات آسم و انقباظ مجاری تنفسی استفاده می شود. این داور از جمله داروهای شل کننده برونش ها و مجاری تنفسی طولانی اثر می باشد.
فورمترول برای فرونشاندن عوارض حاد ناشی از حملات آسم مناسب نیست! فورمترول به صورت اسپری، کپسول و یا پودر استنشاقی با نام های تجارتی مختلف در دسترس می باشد. برخی از این محصولات دارویی تجاری عبارتند از: کپسول استنشاقی فورادیل (شرکت نوارتیس سوئیس)، پودر و یا اسپری فوموتیزوکس (شرکت داروسازی جابربن حیان) ویا پودر استنشاقی اوکسیس توربوهالر (شرکت Astrazeneca سوئد).
اسپری یا کپسول استنشاقی کرومولین سدیم (Cromolyn Sodium)
اسپری و یا کپسول های حاوی کرومولین سدیم اغلب برای پیشگیری از عوارض ناشی از آسم به عنوان یک گشاد کننده برونش ها و مجاری تنفسی استفاده می شود. با توجه به آنکه اثرات این دارو دیرتر از داورهای سریع الاثر بروز می یابد لذا استفاده از کرومولین سدیم در مواقع حملات و عوارض حاد آسم مناسب نیست!
اسپری و یا کپسول کرومولین سدیم به نام های مختلف تجاری در دسترس بوده که بعضی از این نام ها عبارتند از: اسپری کرمولکس (شرکت سینا دارو)، اسپری بینی رینومکسان (شرکت دارویی جابربن حیان)، اسپری بینی نازوکروم (شرکت سینادارو) و یا کپسول استنشاقی کرومال (شرکت CIPLA هند).
انواع اسپرهای استروئیدی (پیشگیری کننده) برای بیماری آسم
اسپری بکلومتازون (Beclometasone)
اسپری های حاوی بکلومتازون جزء داروهای استروئیدی (ضدالتهابی) بوده که برای پیشگیری از بروز علائم و حملات آسم بکار می روند. بکلومتازون با کاهش التهاب در برونش ها و مجاری تنفسی می تواند علاوه بر کاهش احساس تنگی نفس، میزان ترشح موکوس (خلط) را نیز در مجاری تنفسی کاهش دهد.
اسپری بکلومتازون با نام های مختلف تجاری به صورت اسپری استنشاقی و یا اسپری بینی در بازار وجود دارد که عبارتند از: اسپری بکلکس (شرکت سینادارو)، بکلوتروکس (شرکت دارویی جابربن حیان)، بکونیز (GSK اسپانیا)، بکلونازال (ORION فنلاند) و یا بکلیت آکوانیز (CIPLA هند).
اسپری فلوتیکازون (Fluticasone)
اسپری فلوتیکازون به صورت استنشاقی و یا اسپری بینی از انواع اسپری های استروئیدی بوده که برای مواردی مانند جلوگیری از عوارض بیماری آسم و یا رینیت آلرژیک استفاده می شود.
فلوتیکازون همانند سایر داروهای ضدالتهاب و استروئیدی، با مهار فعالیت سلول های سیستم ایمنی باعث کاهش التهاب در ناحیه مجاری تنفسی و ریه ها می گردد. نام های تجاری این اسپری عبارتند از: فلوتیزوکس (شرکت داوریی جابربن حیان)، فلازون (شرکت دارویی رها)، فلوزینوز (شرکت سینا دارو)، فلوکسی نیز (GSK اسپانیا)، فلوکسی تاید (GSK فرانسه)، آپو-فلوتیکازون (APOTEX کانادا) و یا فلومیست (CIPLA هند).
اسپری بودزوناید (Budesonide)
اسپری های حاوی داروی بودزوناید، برای جلوگیری و کنترل بیماری آسم مزمن و همچنین برطرف نمودن علائم رینیت آلرژیک مورد استفاده قرار می گیرند.
بودزوناید مانند بکلومتازون و فلوتیکازون نوعی داروی استروئیدی و ضدالتهاب است. نام های تجاری این اسپری در داروخانه ها عبارت است از: اسپری بودسوناید جابر (شرکت دارویی جابربن حیان)، بودی ایر (CHIESI ایتالیا)، نبول پالمیکورت (ASTRAZENECA سوئد) و یا بودکورت (CIPLA هند).
اسپری مومتازون (Mometasone)
مومتازون (یا مومتازون فوروات) موجود در این اسپری های استنشاقی خاصیت ضد التهابی داشته و برای کنترل و پیشگیری علائم آسم و یا رینیت آلرژیک استفاده می شود. این داوری استروئیدی را به صورت پماد نیز برای بعضی از اختلالات التهابی پوستی استفاده می نمایند.
نام های تجارتی مومتازون عبارتند از: اسپری نازونکس (SCHERING PLOUCH بلژیک)، رستانکس (شرکت سینا دارو)، مومنیکس (شرکت دارویی جابربن حیان) و یا پودر استنشاقی آسمانکس (MSD بلژیک).
پیش از مصرف داروی ضد آلرژی و حساسیت و یا هر اقدام درمانی دیگر اگر فکر می کنید آلرژی یا حساسیت دارید حتما بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۱- …۲۰۱۸ GINA Report, Global Strategy for
۲- …Asthma inhalers and colour coding
۴- …Asthma inhalers: which one’s
۵- …Asthma Rescue Inhaler Types
