درماتیت تماسی (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
۱۳۹۶-۰۸-۰۹ ۱۴۰۳-۰۹-۲۱ ۵:۴۷درماتیت تماسی (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
دکتر محمد علی عصاره زادگان 
درماتیت تماسی (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
درماتیت تماسی (Contact dermatitis) طبق تعریف به هرگونه اختلال پوستی گفته می شود که متعاقب تماس با یک ماده خارجی و ایجاد یک واکنش آلرژیک یا پاسخ تحریکی بروز می یابد! بسیاری از موارد درماتیت تماسی در اثر پاسخ تحریکی به یک ماده محرک ایجاد می شوند. بر اساس مطالعات انجام شده، حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردم به درماتیت تماسی (به عنوان نوعی بیماری پوستی شایع) مبتلا می باشند.
به طور کلی دو نوع درماتیت تماسی وجود دارد:
۱- درماتیت تماسی تحریکی
این نوع درماتیت شایعترین درماتیت تماسی محسوب می شود و تقریبا حدود ۸۰ درصد موارد درماتیت تماسی را به خود اختصاص می دهد! این بیماری می تواند بعد از تماس با اسیدها، قلیاها نظیر بعضی از شوینده ها، نرم کننده ها، حلال ها، شامپوها، لوازم آرایشی و بهداشتی مانند رنگ های مو، تماس طولانی مدت با پوشک ها در کودکان، حشره کش ها، و سایر مواد شیمیایی ایجاد شود.
۲- درماتیت تماسی آلرژیک
این بیماری بعد از تماس با ماده ای که فرد به آن حساسیت دارد بروز می یابد. شایعترین مواد که باعث بروز درماتیت تماسی آلرژیک می شوند عبارتند از: چسب ها (بخصوص آنهایی که در موارد آرایشی استفاده می شوند)، بعضی از آنتی بیوتیک ها مانند نئومایسین که بر روی پوست مالیده می شود، Balsam Peru (که در محصولات شخصی و آرایشی استفاده می شود)، مواد مورد استفاده در ساخت بعضی از پوشاک، مواد مورد استفاده در ساخت ادکلن و عطرها، محلول های آرایشی و بهداشتی، نیکل و بعضی دیگر از فلزات مورد استفاده در ساخت زیورآلات، سم موجود در بعضی از گیاهان مانند نوعی پیچک (Ivy)، لاتکس موجود در دستکش ها و یا بادبادک ها.
علائم درماتیت تماسی
باید توجه داشت که به طور معمول دراولین تماس با این مواد ممکن است علائمی بروز ننماید؛ اما در تماسهای مجدد نشانه های درماتیت تماسی ظاهر می شوند. ممکن است علائم درماتیت تماسی ظرف چند ساعت بعد از تماس با عامل محرک بروز می یابد.
اغلب درماتیت تماسی آلرژیک با راش (جوش پوستی) و خارش ظاهر می شود. اما علائم معمول درماتیت تماسی تحریکی شامل قرمزی و تورم و ایجاد وزیکول در ناحیه پوست است. شایان ذکر است در اثر تماس مکرر با عامل محرک ممکن است راش هایی شبیه به آنچه که در بیماری اگزما وجود دارد، ظاهر شوند. در حالت اخیر احتمال ضخیم و پوسته شدن و یا ترک پوست در اثر خارش وجود دارد. ناحیه بروز علائم پوستی به مکان تماس پوست با عامل محرک بستگی دارد. به عنوان مثال بروز علائم آلرژیک در اثر تماس با فلز نیکل بکار رفته در زیورآلات و یا فلزات بکار رفته در انواع پوشاک، به ناحیه مورد استفاده این وسایل وابسته است (رجوع به نوشتار حساسیت یا آلرژی به زیورآلات و بدلیجات!). همچنین راش های پوستی (جوش های قرمز) و خارش در اثر مصرف لوازم آرایشی، اغلب به ناحیه پوست صورت منحصر می باشد.
شایان توجه است گاهی بعضی از مواد و محصولات آرایشی فقط زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار بگیرد حساسیت زا خواهند بود؛ از جمله این مواد می توان به لوسیون ها اصلاح صورت، کرم های ضدآفتاب، بعضی از ادکلن ها و عطرها اشاره نمود.
تشخیص و درمان درماتیت تماسی
برای درمان و کنترل درماتیت تماسی باید ابتدا عامل محرک و حساسیت زا شناسایی شود. به همین منظور فرد بیمار باید به متخصص آسم و آلرژی و یا متخصص پوست مراجعه نماید. پزشک متخصص بعد از آگاهی از سابقه پزشکی بیمار و معاینات بالینی، به طور معمول برای شناسایی دقیق عامل محرک انجام آزمایش های پوستی و یا خونی تشخیصی را توصیه می نماید.
در خصوص راهکارهای درمانی برای درماتیت تماسی باید خاطر نشان ساخت که خوشبختانه اغلب علائم درماتیت تماسی بعد از عدم تماس با ماده محرک و حساسیت زا بتدریج بدون درمان خاصی برطرف می شوند! اما برای موارد حاد و شدید بیماری، با نظر پزشک متخصص از داروهای موضعی و خوراکی ضد التهابی استفاده می گردد.
توصیه های پیشگیری کننده برای درماتیت تماسی
بی شک قطعی ترین روش کنترل و درمان بیماری درماتیت تماسی اجتناب از برخورد با عامل محرک و حساسیت زا می باشد! با این وجود در ادامه به بیان بعضی از باید ها و نبایدهای مهم در خصوص پیشگیری از بیماری درماتیت تماسی می پردازیم:
۱- در موارد حاد درماتیت تماسی گاهی کمپرس آب سرد می تواند تا حدودی مانع از تشدید خارش و تورم ناحیه ملتهب شود.
۲- در صورت ابتلا به درماتیت تماسی در نواحی دست ها، از شستشوی مکرر دست ها اجتناب نمایید! همچنین بعد از شستشوی معمول دستها از مرطوب کننده های معتبر و غیرمعطر استفاده کنید.
۳- سعی نمایید از عطرها و ادکلن های معتبر استفاده نمایید. همچنین پیش از استفاده از این مواد معطر آن را از نظر ایجاد حساسیت بررسی کنید. برای آگاهی از حساسیت و آلرژی به عطر و ادکلن ها به نوشتار حساسیت یا آلرژی به عطر، ادکلن و سایر مواد معطر مراجعه نمایید.
۴- برای شستشوی دستها تا حد امکان از مواد شوینده ملایم بدون رنگ شیمیایی و غیر معطر استفاده کنید (رجوع به نوشتار حساسیت و آلرژی به مواد شوینده).
۵- افراد حساس و آلرژیک باید از پوشاک با الیاف طبیعی و تا حد امکان بدون تزئینات اضافی استفاده نمایند. برای اطلاع از نوع پوشاک مناسب برای پیشگیری از درماتیت تماسی به نوشتار آلرژی و حساسیت به انواع پارچه و پوشاک مراجعه نمایید.
۶- در صورت حساسیت به فلزات سنگین بویژه نیکل یا کروم، باید از زیورآلات فاقد اینگونه فلزات استفاده شود (رجوع به نوشتار حساسیت یا آلرژی به زیورآلات و بدلیجات!).
۷- در صورت کار با مواد محرک و حساسیت زا حتما از دستکش استفاده شود.
۸- در صورت ابتلا به درماتیت تماسی در ناحیه پاها حتما از جوراب های نخی طبیعی برای جلوگیری از تماس پوست پاها با مواد محرک و حساسیت زا استفاده نمایید.
۹- در صورت تماس اتفاقی با مواد محرک و حساسیت زا بلافاصله پوست ناحیه تماس را بخوبی با آب شستشو داده تا بدین شکل از گسترش و شدت واکنش بدن به عامل محرک جلوگیری شود.
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۲- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا
