مطالعات در نواحی جنوبی کشور نشان می دهد درخت کهور آلرژی زاترین درخت در نواحی جنوبی و گرمسیری کشور به شمار می آید. اما به طور کلی در میان عوامل آلرژی زا در انسان، آلرژن های موجود در هوا، بخصوص گرده گیاهان، قسمت اعظم مواد آلرژی زای تنفسی را به خود اختصاص می دهند.

گرده های  آلرژی زا بعد از برخورد با مخاط مجاری هوایی و ملتحمه  چشم باعث بروز علائم کلینیکی در افراد از قبل حساس شده می شوند. امروزه استنشاق گرده درختان یکی از عوامل شایع ایجاد آلرژی تنفسی مانند رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی) و یا آسم می باشند.

گیاهان آلرژی زا مقادیر زیادی گرده تولید می کنند، به طوری که یک گیاه قادر به تولید چندین میلیون گرده در روز می باشد. دانه گرده بخشی از چرخه زندگی گیاهان گلدار است و این ساختار اختصاصی در واقع گامت نر گیاه محسوب می گردد.  عملکرد بیولوژیکی گرده درختان گلدار بارور کردن گامت ماده است.

درختان آلرژی زا در نوار جنوبی کشور (مناطق گرمسیری)

در مناطق گرمسیری مانند استان خوزستان، استان بوشهر، هرمزگان و یا سیستان بلوچستان گرده درختانی همچون کهور (Mesquite)، آکاسیا (Acacia) و یا درخت برهان یا ابریشم از جمله شایع ترین گرده های موجود در اتمسفر این مناطق در فصول گرده افشانی این درختان می باشد.

این گونه های درختان را می توان در مناطق دیگری نظیر کشورهای حوزه خلیج فارس و مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری سراسر جهان از جمله مناطقی از ایالات متحده مشاهده نمود. درختان نامبرده شده از اعضای خانواده ای از گیاهان به نام فاباسیه (Fabaceae) می باشند.

درخت کهور

کهور که در زبان انگلیسی به آن Mesquite گفته می شود گیاهی است که به شکل درختچه یا درخت های با ارتفاع ۳ تا ۱۰ متر مشاهده می شود.

این درخت با توجه به شرایط جغرافیایی مختلف به نظر می آید می تواند تا  ۴ زمان گل دهی در سال داشته باشد که در طی هر دوره مقادیر زیادی گرده زیر درختان باقی می ماند. گلهای متعدد این گیاه به شکل استوانه ایی، به طول ۵ تا ۱۰ سانتی متر و جام گل به رنگ زرد کم رنگ می باشد.

این گیاه در جهت بیابان زدایی مناطق خشک و همچنین برای تزئین حاشیه ی خیابان ها و جاده ها استفاده می شود. گونه های متنوع از این درخت جزء گیاهان بومی جنوب و مرکز آمریکا و همچنین هند نیز می باشند.

بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده گیاه کهور یکی از عوامل مهم ایجاد بیماری آلرژی تنفسی در جنوب غرب ایالات متحده آمریکا، مکزیک، عربستان سعودی، جنوب آفریقا، کویت و هند به شمار می آید.

پوشش گیاهی کهور در ایران

پوشش گیاهی کهور در ایران با توجه به خصوصیات گیاه که از نوع درختان گرمسیری است به طور معمول در اغلب مناطق خوزستان، بخش های جنوبی استان ایلام، غرب و جنوب استان کهکیلویه و بویر احمد، استان بوشهر، جنوبی ترین قسمتهای استان فارس، بخش عمده ای از استان هرمزگان، جنوب استان کرمان و جنوب استان سیستان بلوچستان که شرایط رشد برای آن مهیا است، یافت می شود.

کهور که در خوزستان مخصوصا اهواز، آبادان، خرمشهر به طور عامیانه درخت بیعار نامیده می شود، بافت گیاهی خیابان ها، میادین و اماکن عمومی را تشکیل می دهد.

آلرژی زایی گرده کهور

آلرژی نسبت به گرده گیاه کهور یکی از شایع ترین دلایل آلرژی تنفسی در مناطق گرمسیری است. گرده گیاه کهور به عنوان یک آلرژن قدرتمند ، مسئول واکنش های حساسیت شدید فوری به شمار می رود.

تنفس گرده گیاه کهور از مهم ترین علل ایجاد رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی) در استان خوزستان است. در مطالعه ای که در ایران در استان خوزستان انجام شده است نتایج نشان داد گرده گیاه کهور به عنوان یکی از مهمترین عوامل آلرژی زا تنفسی در منطقه می باشد و حدودا ۶۶ درصد از بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی) به گرده این گیاه حساسیت داشتند.

تاکنون به کمک تلاش محققان در ایران دو آلرژن به نام های Pro j 1 و Pro j 2  برای نخستین بار در جهان شناسایی شده و در بانک جهان آلرژن های (IUIS) در سازمان بهداشت جهانی (WHO) به ثبت رسیده است. این دو آلرژن از مواد پروتئینی گرده درخت کهور بوده و از مواد مهم حساسیت زای این درخت به شمار می آیند.

پیشگیری از آلرژی و حساسیت به گرده درخت کهور

به طور کلی برای پیشگیری از دچار شدن به حساسیت در مقابل گرده گیاه کهور به طور اخص و گرده تمام گیاهان به طور عمومی، باید از تماس و استنشاق گرده این گیاهان در زمان گرده افشانی آنها خودداری نمود. برای جزئیات راهکارهای پیشگیری از حساسیت به گرده گیاهان به نوشتار  پیشگیری از حساسیت و آلرژی ناشی از گرده گیاهان  مراجعه فرمایید.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان با همکاری فاطمه دوستی (کارشناس ارشد ایمونولوژی با گرایش آلرژی)

منابع: 

• Dousti F, Assarehzadegan MA, Morakabati P, Khosravi GR, Akbari B, Molecular cloning and expression of Pro j 1: A new allergen of Prosopis juliflora pollen . Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology, ۲۰۱۶; ۱۵(۲): ۱۲۲-۱۳۱.
• Assarehzadegan M, Shakurnia A, Amini A. The most common aeroallergens in a tropical region in Southwestern Iran. World Allergy Organization Journal. 2013; 6:7.
• Assarehzadegan MA, Shakurnia AH, Amini A. Sensitization to common aeroallergens among asthmatic patients in a tropical region affected by dust storm. Journal of Medical Sciences. 2013; 13(7):592-597.
• Ali-Sadeghi H, Khodadadi A, Amini A, Assarehzadegan MA, Sepahi N, Zarinhadideh F. Pro j 2 is mesquite profilin: molecular characteristics and specific IgE binding activity. Asian Pac J Allergy Immunol. 2015; 33(2):Ahead of print.
• Assarehzadegan M-A, Khodadadi A, Amini A, Shakurnia A-H, Marashi SS, Ali-Sadeghi H, et al. Immunochemical characterization of Prosopis juliflora pollen allergens and evaluation of cross-reactivity pattern with the most allergenic pollens in tropical areas. Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology. 2014; 14(1):74-82.
• Farrokhi S, Gheybi MK, Movahed A, Tahmasebi R, Iranpour D, Fatemi A, et al. Common Aeroallergens in Patients with Asthma and Allergic Rhinitis Living in Southwestern Part of Iran: based on Skin Prick Test Reactivity. Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology. 2015; 14(2):133-8.
•  Zhang Y, Bielory L, Mi Z, Cai T, Robock A, Georgopoulos P. Allergenic pollen season variations in the past two decades under changing climate in the United States. Glob Chang Biol. 2014; 21(4):1581-9.
• Singh AB. Pollen and Fungal Aeroallergens Associated with Allergy and Asthma in India. Global Journal of Immunology and Allergic Diseases. 2014; 2(1):19-28.
•  Al-Frayh A, Hasnain SM, Gad-El-Rab MO, Al-Turki T, Al-Mobeireek K, Al-Sedairy ST. Human sensitization to Prosopis juliflora antigen in Saudi Arabia. Ann Saudi Med. 1999; 19(4):331-6.
• Killian S, McMichael J. The human allergens of mesquite (Prosopis juliflora). Clin Mol Allergy. 2004; 2(1):8.