در شرایط همه گیری کرونا و اکنون دوره بعد از اپیدمی اکرونا، افزایش حساسیت و آلرژی به مواد ضدعفونی و شوینده دست ها برای پیشگیری از بیماری کرونا دور از انتظار نمی باشد!

از ابتدای شیوع بیماری کرونا و اکنون نیز یکی از موثرترین توصیه های پیشگیری کننده از ابتلا به این بیماری، شستشوی مرتب دست ها با مواد شوینده و یا ضدعفونی کننده بوده است. اما یکی از پیامدهای شستشوی مرتب و مکرر دست ها با مواد شوینده و یا ضدعفونی کننده، افزایش بروز عوارض حساسیت و آلرژی پوستی بخصوص در افراد آلرژیک است!

این نوشتار با هدف آگاهی مخاطب از انواع حساسیت های پوستی و راههای کنترل و پیشگیری از بروز عوارض اینگونه بیماری های آلرژیک ناشی از شستشوی مکرر دست ها در همه گیری بیماری کرونا تدوین گردیده است. به همین منظور ابتدا خلاصه ای از انواع شایع آلرژی های پوستی بیان می شود و سپس به توصیه های کاربردی و علمی برای کنترل و پیشگیری از حساسیت به مواد شوینده و ضدعفونی دست ها اشاره می گردد.

انواع آلرژی های پوستی و علائم آنها

۱- اگزما

اگزما اصطلاحی کلی برای انواعی از ضایعات پوستی بوده که همراه با قرمزی، خارش و یا  جوش های کوچک (راش) می باشند. اگزما در اغلب موارد همراه با خارش زیاد بوده که خاراندن محل ضایعه موجب قرمزی و التهاب در آن ناحیه می شود. برای آگاهی از جزئیات بیماری اگزما و کنترل و پیشگیری از عوارض آن به نوشتار بیماری پوستی اگزما در کودکان و بزرگسالان مراجعه نمایید.

 اگزما بیشتر در کودکان مشاهده می شود هرچند که بالغین نیز دچار این بیماری می گردند. شیوع اگزما بسیار زیاد است اما خوشبختانه در اغلب موارد قابل کنترل می باشد.

علائم اگزما

علائم اگزما اغلب با لکه های قرمز رنگ و خارش دار بر روی گونه ها، چانه و یا سطح پوست سینه کودک همراه می باشد. اگزما در بالغین ممکن است با لکه های قرمز رنگ و خارش دار بر روی گردن، سطح داخلی آرنج و یا پشت زانو مشاهده شود.

۲- درماتیت تماسی

درماتیت تماسی به هرگونه اختلال پوستی گفته می شود که متعاقب تماس با یک ماده خارجی و ایجاد یک واکنش آلرژیک یا پاسخ تحریکی بروز می یابد! بسیاری از موارد درماتیت تماسی در اثر واکنش تحریکی به یک ماده محرک ایجاد می شوند. برای مطالعه کامل بیماری درماتیت پوستی و توصیه های مفید جهت کنترل علائم و عوارض آن به نوشتار درماتیت تماسی (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان) مراجعه نمایید.

به طور کلی دو نوع درماتیت تماسی وجود دارد:

درماتیت تماسی تحریکی، شایع ترین شکل درماتیت تماسی که اغلب در اثر تماس با اسیدها، قلیاها نظیر بعضی از شوینده ها، نرم کننده ها، حلال ها، شامپوها، لوازم آرایشی و بهداشتی مانند رنگ های مو، تماس طولانی مدت با پوشک ها در کودکان، حشره کش ها، و سایر مواد شیمیایی ایجاد می گردد.

درماتیت تماسی آلرژیک، بعد از تماس فرد حساس با ماده ای که به آن آلرژی دارد بروز می یابد. اغلب درماتیت تماسی آلرژیک در اثر تماس با موادی مانند آنتی بیوتیک ها، مواد مورد استفاده در ساخت زیورآلات، ادکلن ها و عطرها و یا اقلام ساخته شده از لاتکس، بروز می یابد.

علائم درماتیت تماسی

علائم معمول درماتیت تماسی تحریکی شامل قرمزی و تورم و ایجاد وزیکول در ناحیه پوست است. اما در درماتیت تماسی آلرژیک علائم به صورت راش یا همان جوش پوستی و خارش ظاهر می شود. در اثر تماس مداوم با عامل محرک ممکن است پوست در ناحیه درگیر ضخیم و پوسته پوسته شده و در اثر خارش ترک بخورد!

۳- کهیر

کهیر به عنوان یکی از شایع ترین حساسیت های پوستی با خارش پوست ناحیه محدودی ازبدن شروع شده و با تورم و قرمزی آن ناحیه ادامه خواهد یافت. خارش ممکن است خفیف و یا شدید باشد.

عوامل محرک کهیر گوناگون می باشد:  بعضی از مواد غذایی، داروها، محرک های فیزیکی مانند فشار، سرما، گرما، تماس با دستکش های لاتکس.

برای آگاهی از جزئیات انواع کهیر، علائم آنها و راهکارهای کاربردی برای پیشگیری و کنترل آن به نوشتار کهیر (عامل ایجاد، انواع، کنترل و درمان) مراجعه نمایید.

توصیه های مهم و کاربردی برای پیشگیری و کنترل حساسیت و آلرژی به مواد شوینده و ضدعفونی دست

• بعد از هر بار شستشوی دست توصیه می شود از کرم های مرطوب کننده های غیرمعطر استفاده نمایید!
• برای شستشوی مکرر دست ها در همه گیری بیماری کرونا، تا حد امکان از مواد شوینده ملایم بدون رنگ شیمیایی و غیر معطر استفاده کنید (رجوع به نوشتارحساسیت و آلرژی به مواد شوینده).
• بعد از شستشوی دست ها، برای خشک کردن آب باقیمانده، دستمال کاغذی و یا پارچه را به آرامی بر روی دست ها قرار دهید. هیچگاه دستمال را با فشار بر روی سطوح دست ها نکشید! این عمل باعث تشدید خشکی، قرمزی و خارش دست ها می گردد.
• اگر در طول روز در شرایط بیماری کرونا می بایست به طور مکرر دست ها را با صابون بشویید، باید از صابون های غیرمعطر و گلیسیرینه استفاده نمایید!
• در موارد حاد درماتیت تماسی گاهی کمپرس آب سرد می تواند تا حدودی مانع از تشدید خارش و تورم ناحیه ملتهب شود.
• افراد حساس و آلرژیک و یا با سابقه آلرژی پوستی بهتر است برای تمیز نمودن دست ها از مواد ضدعفونی کننده استفاده ننمایند! برای موارد معمول، شستشو با آب و صابون غیر معطر و گلیسیرینه می تواند جایگزین مناسبی برای مصرف مواد ضدعفونی کننده باشد.
• در صورت عدم دسترسی به آب و صابون مناسب، اگر کثیفی و آلودگی بر روی دست ها مشهود نباشد، استفاده از محلول های حاوی الکل ۷۰ درصد توصیه می شود. با این وجود استفاده مکرر از این محلول های ضدعفونی باعث خشکی و تحریک پوست دست ها می شود!
• سعی نمایید از تماس مواد معطر (ادکلن ها، اسانس ها و سایر مواد آرایشی معطر) با پوست دست پیشگیری نمایید! برای آگاهی از حساسیت و آلرژی به عطر و ادکلن ها به نوشتار حساسیت یا آلرژی به عطر، ادکلن و سایر مواد معطر مراجعه نمایید.
• گاهی در موارد خشکی و خارش و قرمزی پوست، برای کنترل عوارض باید از پمادهای هیدروکورتیزون استفاده نمود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- Middleton’s Allergy (Principles and Practice), Franklin N, et al. SAUNDERS

۲- Frequent Hand W ashing for COVID-19
۳- بنیاد آسم و آلرژی آمریکا