واکسن درمانی آلرژی (واکسن آلرژی) به زبان ساده!
۱۳۹۷-۰۱-۱۶ ۱۴۰۳-۰۹-۱۷ ۷:۲۰واکسن درمانی آلرژی (واکسن آلرژی) به زبان ساده!
دکتر محمد علی عصاره زادگان 
واکسن درمانی آلرژی (واکسن آلرژی) به زبان ساده!
امروزه واکسن درمانی آلرژی و یا واکسن آلرژی یکی از مباحث بسیار با اهمیت در میان افراد مبتلا به یکی از بیماری های آلرژیک می باشد. در ادامه سعی می گردد به زبان ساده این روش درمانی به تفصیل شرح داده شود! اما به طور کلی مناسب است که پیش از ورود به بحث بیماری آلرژی و شیوع آن شرح داده شود.
بیماری آلرژی شایع ترین اختلال سیستم ایمنی بدن انسان می باشد! بیماری های آلرژیک از مهمترین چالش های بهداشتی در سراسر جهان به شمار آمده و هرساله میلیاردها دلار برای مراقبت های پزشکی بیماران مبتلا به آلرژی در کشورهای مختلف هزینه می شود!
نتایج تحقیقات نشان داده است در دهه های اخیر شیوع ابتلا به بیماری های آلرژیک در کودکان و بزرگسالان بخصوص در کشورهای صنعتی افزایش چشمگیری داشته و پیش بینی می شود با توجه به افزایش آلاینده های صنعتی و بیولوژیک در جهان، در آینده نزیک تا حدود ۳۰ درصد مردم در سراسر جهان به یکی از بیماری های آلرژیک مبتلا شوند!
بیماری آلرژی فصلی (رینیت آلرژیک، آلرژی بینی) شایع ترین بیماری آلرژیک در جهان است! تخمین زده شده است مراقبت های پزشکی بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک، فقط در کشور آمریکا، سالانه حدود ۶ تا ۱۱ میلیارد دلار هزینه بر دوش سیستم بهداشتی این کشور قرار داده است. بیماری آسم یکی دیگر از شایع ترین بیماری های آلرژیک تنفسی در کودکان و بزرگسالان به شمار می آید.
شیوع آسم در کشورهای اروپایی بخصوص انگلستان بسیار بالا می باشد (از هر حدود ۱۱ کودک یک کودک و از هر ۱۲ فرد بالغ یک نفر به آسم مبتلا است). همچنین در ایران نیز آمارها حاکی از افزایش شیوع بیماری آسم در کودکان بوده است.
درمان آلرژی
به طور کلی سه راه اصلی برای درمان آلرژی وجود دارد: پیشگیری از تماس با ماده حساسیت زا (آلرژن)، درمان دارویی برای کاهش علائم و عوارض واکنش های آلرژیک و واکسن درمانی آلرژی (ایمنی درمانی اختصاصی با آلرژن). در افراد مبتلا به رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی و در طول سال) که به هر دلیلی نمی توانند از تماس با گرده ها دوری کنند و همچنین بدلیل عوارض جانبی زیان آور احتمالی ناشی از مصرف مداوم داروهای آنتی هیستامین و یا کورتیکواستروئیدها، امروزه از واکسن درمانی آلرژی به عنوان یک راهکار درمانی کارآمد استفاده می شود.
به طور کلی واکسن درمانی آلرژی بر اساس تجویز مقادیر افزایش یابنده مواد حساسیت زا به بیماران آلرژیک برای برقراری حالت بی پاسخی یا تحمل می باشد. واکسن درمانی آلرژی در ایران به طور معمول به دو طریقه زیرجلدی و یا زیر زبانی انجام می شود. برای آگاهی از جزئیات این روش ها به نوشتار ایمنی درمانی یا ایمونوتراپی برای درمان آلرژی مراجعه نمایید.
تعریف ساده از واکسن درمانی آلرژی
واکسن درمانی آلرژی که در حقیقت ایمنی درمانی (ایمونوتراپی) آلرژی نام دارد، در ایران به “واکسن آلرژی” شناخته می شود. واکسن درمانی آلرژی به عنوان یکی از راهکارهای درمانی بعضی از بیماری های آلرژیک بویژه آلرژی های تنفسی (آلرژی فصلی یا آسم) محسوب می گردد و می تواند در صورت موفقیت آمیز بودن، شخص را از ابتلا به عوارض شدید و آسیب رسان ناشی از تماس با مواد حساسیت زا (آلرژن ها) مصون نگاه دارد.
شایان ذکر است این روش درمانی به طور معمول برای درمان آلرژی های غذایی مورد استفاده قرار نمی گیرد! در حال حاضر در ایران و سایر مناطق جهان اغلب واکسن درمانی آلرژی برای بیماران حساس به مواد حساسیت زایی مانند گرده گیاهان، هیره (مایت) گردوغبار منزل، سم نیش حشرات، اسپور قارچ ها و کپک ها و یا آلرژن های حیوانات خانگی، مورد استفاده قرار می گیرد.
آنچه باید پیش از شروع واکسن درمانی آلرژی بدانید!
- دوره درمانی این روش نسبتا طولانی بوده و ممکن است بین ۳ تا ۵ سال و یا بیشتر به طول انجامد!
- برای گرفتن نتایج رضایت بخش از واکسن درمانی آلرژی باید دوره درمان، به صلاحدید پزشک معالج به طور کامل طی شود.
- هزینه درمانی این روش نسبتا بالا بوده و پیش از شروع درمان توصیه می شود برآوردی از کل هزینه ها انجام شود.
- در ارتباط با واکسن درمانی آلرژی برای بیماران حساس به گرده گیاهان، با توجه به تفاوت های بین گونه های گیاهان در ایران و کشورهای سازنده محصولات مورد استفاده در این شیوه درمانی، متاسفانه در موارد نسبتا قابل توجه نتایج بدست آمده از انجام واکسن درمانی آلرژی، رضایت بخش نیست!
- باید برای انجام واکسن درمانی آلرژی حتما تحت نظر پزشک متخصص آسم و آلرژی قرار گیرید و درصورت صلاحدید پزشک معالج، معتبرترین مرکز درمانی را برای درمان انتخاب نمایید.
- برای انتخاب مرکز درمانی معتبر جهت انجام واکسن درمانی آلرژی با پزشکان متخصص آسم و آلرژی مشورت نموده و از بیماران تحت درمان مراکز درمانی مزبور، راهنمایی بگیرید!
- با توجه به تداخل دارویی احتمالی، باید پزشک معالج خود را از دریافت هرگونه داروی شیمیایی و یا مکمل دارویی و گیاهی آگاه سازید.
- بیمار باید پیش از شروع درمان، پزشک معالج خود را از وجود هرگونه بیماری بخصوص قلبی و یا ریوی آگاه سازد.
- درصورتی که تصمیم به باردار شدن دارید باید پیش از آغاز روند درمان، پزشک معالج خود را مطلع نمایید.
مراحل انجام واکسن درمانی یا ایمنی درمانی آلرژی
به طور کلی برای انجام واکسن درمانی آلرژی مراحلی زیر نظر پزشک متخصص باید طی شود که در ادامه به طور اجمال به این مراحل اشاره خواهد شد:
- بررسی سابقه پزشکی بیمار، سابقه آلرژی در بیمار و خانواده او، معاینات بالینی
- انجام آزمایش پوستی و خونی برای شناسایی عامل ایجاد آلرژی (برای آگاهی از جزئیات این آزمایش ها به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه نمایید).
- بررسی نتایج و معیارهای لازم برای شروع واکسن درمانی آلرژی توسط پزشک متخصص
- انجام واکسن درمانی آلرژی. برای رسیدن به نتایج مناسب و اثربخش، برنامه واکسن درمانی آلرژی به طور معمول در دو فاز انجام می شود:
مرحله اول: فاز افزایش تدریجی (Buildup)
در این فاز که ممکن است ۳ تا ۶ ماه به طول انجامد، به طور تدریجی مقادیر افزایش یابنده از ماده حساسیت زا (آلرژن) به بدن فرد بیمار به طریقه زیرجلدی و یا زیرزبانی وارد می شود. در این فاز آلرژن ۱ تا ۳ بار در هفته برای بیمار تجویز می شود. شایان ذکر است در بعضی موارد پزشک متخصص ممکن است مدت زمان این مرحله را با افزایش دفعات تجویز آلرژن به بدن کوتاه تر نماید.
مرحله دوم، فاز نگهداری (Maintenance)
در این فاز که به طور کلی ممکن است از ۱ تا ۵ سال (به صلاحدید پزشک متخصص) و یا بیشتر به طول انجامد بیمار در ماه یک بار آلرژن را دریافت می کند. اغلب در این مرحله میزان آلرژن افزایشی نخواهد داشت.
عوارض احتمالی واکسن درمانی آلرژی
اکثربیماران مشکل خاصی در ارتباط با دریافت مواد حساسیت زا در خلال واکسن درمانی آلرژی ندارند. اما به هر حال بدلیل آنکه در این شیوه درمانی برای بیمار به طریقه زیرجلدی و یا زیرزبانی مقادیری از آلرژن حساسیت زا تجویز می شود. بنابراین در بعضی از بیماران ممکن است واکنش های آلرژیک به شرح ذیل بروز یابند. به همین دلیل ضروری است بعد از تجویز آلرژن، فرد بیمار تا حدود ۳۰ دقیقه در مطب پزشک متخصص یا مرکز درمانی بماند تا در صورت بروز واکنش های آلرژیک احتمالی به سرعت مراقبت های پزشکی برای بیمار انجام شود.
واکنش های موضعی
شایع ترین واکنش ها شامل قرمزی، تورم یا خارش در محل تزریق می باشند. این واکنش ها به طور معمول مدت کوتاهی بعد از تزریق ایجاد شده و بعد برطرف می شوند. درصورت تجویز ماده حساسیت زا به طریقه زیرزبانی، این واکنش ها ممکن است در اطراف و یا در داخل حفره دهان و یا در ناحیه گلو ایجاد شوند.
واکنش های سیستمیک
در بعضی موارد ممکن است بعد از دریافت آلرژن به صورت زیرجلدی و یا زیر زبانی علائمی مانند عطسه، گرفتگی بینی و کهیر بروز یابد. احتمال بروز واکنش های شدیدتر مانند تورم گلو، خس خس سینه و یا تنگی نفس نیز وجود دارد!
آنافیلاکسی
در موارد نادر ممکن است در بعضی از بیماران واکنش شدیدی مانند واکنش آنافیلاکسی (کاهش ناگهانی فشارخون و تنگی نفس) نیز بروز نماید.
نکته مهم: برای کنترل عوارض و و اکنش های آلرژیک در واکسن درمانی آلرژی، به طور معمول پزشک متخصص از داروهای آنتی هیستامین، کورتیکواستروئیدی و یا در موارد بسیار شدید از آدرنالین (اپی نفرین) استفاده می کند.
نتایج یک واکسن درمانی آلرژی موفق!
درصورت موفقیت آمیز بودن روند واکسن درمانی آلرژی در بیمار، در سال اول عوارض و علائم بیماری کاهش یافته و در صورت ادامه روند درمان در سالهای بعد واکنش های آلرژیک به میزان قابل توجه ای کنترل و کاهش خواهد یافت. در صورت موفقیت آمیز بودن واکسن درمانی آلرژی در بیمار، اغلب با قطع روند درمان علائم و عوارض باز نخواهند گشت! ویا اینکه علائم به صورت خیلی خفیف بوده و نیاز بیمار به مصرف دارو به طور چشمگیری کاهش خواهد داشت.
البته در بعضی موارد بیمار مجبور به ادامه روند درمانی برای مدت طولانی تری بوده تا بدین شکل عوارض و علائم بیماری تحت کنترل قرار گیرند.
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۱- Myoclinic
۲- آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا
۳- …https://www.webmd.com/allergies
۴- کالج آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا
