امروزه مایت (هیره) گردو غبار منزل به عنوان یکی از شایع ترین عوامل آسم آلرژیک در ایران و بسیاری از نقاط جهان در نظر گرفته می شود! در این نوشتار سعی می گردد به زبان ساده در خصوص این عامل حساسیت زا صحبت شود. اما پیش از توضیح بیشتر، مناسب است ابتدا بیماری آلرژی و علائم آن شرح داده شود.

 آلرژی پیامد واکنش های حساسیت شدید فوری با واسطه آنتی بادی IgE بوده که در اثر تماس فرد آتوپیک (دارای استعداد ابتلا به بیماری آلرژی) با مواد آلرژی زا ایجاد می گردد و باعث ایجاد علائم بالینی نظیر عطسه های مکرر، آبریزش چشم و بینی، قرمزی پوست، کهیر، تورم لب ها و زبان و اسهال می شود. راه ورود ماده آلرژی زا ممکن است از طریق پوست، استنشاق، خوراکی و یا تزریقی باشد.

گرده گیاهان، مایت ها، قارچ ها، فضولات حشرات و حیوانات از جمله آلرژنهای شایع در طبیعت بوده که از طریق استنشاق وارد بدن می شوند.

بیماری آسم و شیوع آن در ایران و جهان

یکی از شایعترین اشکال بالینی آلرژی در انسان آسم آلرژیک یا آتوپیک می باشد. آسم از بیماریهای التهابی است که به علت تکرار واکنش حساسیت شدید فوری و واکنش های دیررس در ریه ایجاد می شود. نتایج مطالعات اپیدمیولوژیک متعدد نشان داده است در دهه های اخیر میزان شیوع آسم به خصوص در کودکان رو به افزایش بوده است. این افزایش شیوع، نگرانی های بسیاری در مورد سلامت عمومی به وجود آورده است.

آسم نه تنها هزینه زیادی را برای مراقبت سلامتی به فرد تحمیل می کند بلکه باعث از دست رفت کارآیی و بازدهی شخص می گردد. بیش از ۳۰ میلیون نفر در امریکا مبتلا به آسم شناسایی شده اند و حداقل دو سوم این بیماران از آسم با علائم فعال رنج می برند. در ایران نیز شیوع بیماری آسم بر اساس مطالعات انجام شده در میان استان های مختلف و همچنین در بین کودکان و بالغین  متفاوت بوده و از حدود ۳ درصد در استان کرمان تا حدود ۳۵% در استان تهران نیز گزارش شده است (نتایج مطالعه مروری دکترانتظاری و همکاران ۲۰۰۹).

همچنین در مطالعه ای که اخیرا منتشر شده است شیوع ابتلا به آسم در میان بالغین سنین بین ۲۰ تا ۴۴ سال در سراسر ایران حدود ۹ درصد گزارش گردیده است (دکتر فضل الهی و همکاران ۲۰۱۷).

عوامل مهم ایجاد و یا تشدید بیماری آسم

به طور کلی شیوع تماس با آلرژنهای موجود در محیط های سر پوشیده به خصوص محیط خانه، به دلیل اینکه مردم بیشتر اوقات خود  را در این مکانها سپری می کنند، یکی از عوامل مهم ابتلا به  آسم به شمار می آید. بر اساس تحقیقات انجام شده آلرژن های تنفسی را در نوعی تقسیم بندی، به طور معمول به دو گروه آلرژن های داخل خانه یا خانگی (در اینجا منظور از این اصطلاح همه مکان های داخل ساختمان  و بناهای سرپوشیده بوده که مهمترین آنها فضای داخل خانه می باشد) و آلرژن های خارج خانه تقسیم می نمایند.

آلرژنهای خانگی گروهی از آلرژنهای تنفسی می باشند که مقدار آنها در داخل خانه و فضاهای سر پوشیده بیشتر است که از آن جمله می توان به مایت ها، موو پوسته بدن حیوانات خانگی، اسپور قارچها و کپک ها و فضولات سوسک ها اشاره نمود. اما گروه دوم از آلرژن های تنفسی، آلرژن های خارج از خانه بوده که در محیط خارج به فراوانی یافت شده و گرده گیاهان (گرده ها)، از عمده ترین اینگونه آلرژن ها به شمار می آیند.

مایت (هیره) گرد و غبار

مایت های گردو غبار منزل دارای اندازه کوچک (حدوداً سه دهم میلی متر) می باشند. این  بند پایان، جزء عنکبوتیان بوده و در تمام نقاط خانه و یا مکانهای سر پوشیده به خصوص در نقاط مرطوب و مکانهایی که شوره و پوسته بدن انسان (سلولهای مرده پوست) وجود دارد، مشاهده می شوند.  مایت های گردو غبار منزل در محیط گرم با رطوبت نسبی ۷۰ درصد رشد می کنند و از شایعترین عوامل ایجاد و تشدید آلرژی های تنفسی در مناطق مختلف بویژه مناطق معتدل به شمار می آیند.

شایان ذکر است نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهند تماس و حساسیت با مایت ها در گرد و غبار منزل که معمول ترین آلرژن خانگی محسوب می شوند به عنوان عامل اصلی آسم می باشد. علاوه بر این شواهدی از ارتباط تماس با مایت ها و پیشرفت آسم نیز بدست آمده است.

مطالعات در زمینه معرفی راهکارهای کنترل و پیشگیری از حساسیت به مایت

امروزه بیماریهای آلرژیک نظیر آسم و یا رینیت آلرژیک یکی از مشکلات مهم بهداشت جهانی محسوب گردیده و سالیانه میلیارد ها دلار هزینه برای درمان و از کارافتادگی مبتلایان به این بیماری بر سیستم بهداشتی کشورهای مختلف جهان تحمیل می شود.

در همین راستا در پژوهشی که اخیرا نتایج آن در ژورنال های معتبر بین المللی منتشر شده است نشان داده شده است که استفاده از آلرژن اصلی مایت یعنی Der p 2 به همراه مواد محرک اجزای مختلف سیستم ایمنی بدن مانند مونوفسفولیپید A (MPLA)، CpG (الیگوداکسی نوکلئوتید) و BCG (باسیل کالمت-گرین) می تواند موجب پیشگیری و کاهش شاخص های التهابی در ریه مدل حیوانی مبتلا به آسم آلرژیک گردد.

بدیهی است این مطالعات و نتایج آنها می تواند  شرایط را برای انجام مطالعات آینده در خصوص ارزیابی بیشتر اثربخشی این نوع واکسیناسیون برای حساسیت به مایت و همچنین بررسی سایر راهکارهای پیشگیری کننده فراهم نماید. طبعاً همه این پژوهش ها در مجموع به هدف کم کردن عوارض اجتماعی، روانی و اقتصادی ناشی از ابتلا و افزایش شیوع آلرژی های تنفسی و به خصوص آسم در منطقه و به طور کلی در جهان انجام می شوند.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع

•  Entezari A, et al.  A systematic review of recent asthma symptom surveys in Iranian children. Chron Respir Dis. ۲۰۰۹;۶(۲):۱۰۹-۱۴٫
• Fazlollahi MR et al. The Prevalence of Asthma in Iranian Adults: The First National Survey and the Most Recent Updates. Clin Respir J. ۲۰۱۷ Dec 11. doi: 10.1111/crj.12750.
• Gergen PJ. Understanding the economic burden of asthma. J Allergy Clin Immunol. 2001;107(5 Suppl):S445-8.
• Salo PM, Arbes SJ, Jr., Crockett PW, Thorne PS, Cohn RD, Zeldin DC. Exposure to multiple indoor allergens in US homes and its relationship to asthma. J Allergy Clin Immunol. 2008;121(3):678-84 e2.

• Hamilton RG. Assessment of indoor allergen exposure. Curr Allergy Asthma Rep. 2005;5(5):394-401.
• Richardson G, Eick S, Jones R. How is the indoor environment related to asthma?: literature review. J Adv Nurs. 2005;52(3):328-39.
• Brunetto B, Barletta B, Brescianini S, Masciulli R, Perfetti L, Moscato G, et al. Differences in the presence of allergens among several types of indoor environments. Ann Ist Super Sanita. 2009;45(4):409-14.
• Platts-Mills TA, Vervloet D, Thomas WR, Aalberse RC, Chapman MD. Indoor allergens and asthma: report of the Third International Workshop. J Allergy Clin Immunol. 1997;100(6 Pt 1):S2-24.
• Platts-Mills TA, Sporik RB, Chapman MD, Heymann PW. The role of domestic allergens. Ciba Found Symp. 1997;206:173-85; discussion 85-9.