آلرژی و حساسیت به ماهی و سایر خوراکی های دریایی از جمله آلرژی های غذایی بوده که امروزه با توجه به افزایش مصرف این ماده غذایی و فرآورده های آن، کنترل و پیشگیری از بروز عوارض آلرژیک ناشی از مصرف آن مورد اهمیت قرار گرفته ست! 

ماهی از اجزای با ارزش رژیم غذایی انسان به شمار آمده و حاوی مقادیر قابل توجه ای از اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب غیراشباع و ویتامین های محلول در چربی می باشد. در حال حاضر با توجه به افزایش اقبال به مصرف ماهی در ایران و جهان و تماس بیشتر با مواد حساسیت زای ماهی، آمار گزارش آلرژی و حساسیت به ماهی در حال افزایش می باشد. البته بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک در جهان به نظر می رسد شیوع آلرژی به ماهی کمتر از یک درصد باشد. با این وجود بالاتر بودن آمار حساسیت و آلرژی به انواع ماهی درکشورهایی که صید و مصرف ماهی در آنها بیشتر است، دور انتظار نمی باشد!

به طور کلی در ایران حساسیت و آلرژی به ماهی به عنوان یکی از انواع آلرژی های غذایی مهم به شمار می آید. به نظر می آید شیوع آلرژی به ماهی در استان هایی مانند مازندران، خوزستان، بوشهر، بندرعباس، گیلان به دلیل دسترسی و مصرف بیشتر ماهی بیشتر باشد.  

نکته قابل توجه در ارتباط با آلرژی به ماهی آن است که برخلاف دیگر آلرژی های غذایی که به طور معمول شروع آن از کودکی می باشد، حساسیت و آلرژی به ماهی اغلب در سنین جوانی و بزرگسالی بروز می یابد. شایعترین ماهی های آلرژی زا در جهان ماهی های تُن و سالمون می باشند. باید توجه داشت اگر فرد به یک نوع ماهی حساسیت داشته باشد الزاما به سایر مواد خوراکی دریایی مانند میگو ممکن است آلرژی نداشته باشد! البته این نکته می تواند با معاینات و انجام آزمایشات مربوطه توسط پزشک متخصص بررسی شود.

شایع ترین و مهمترین مواد حساسیت زا در ماهی ها

واکنش های آلرژیک به ماهی اغلب به نوعی پروتئین به نام پاروآلبومین (Parvalbumin) می باشد. پاروآلبومین به فور در بافت سفید ماهی وجود دارد و میزان آن در بافت قرمز (تیره) ماهی اندک می باشد. پاروآلبومین نسبتا به حرارت مقاوم بوده و این بدین معنی است که این ماده حساسیت زا در اثر پختن یا سرخ کردن ماهی از بین نمی رود! مواد حساسیت زای دیگر ماهی انولاز، آلدولاز، ژلاتین ماهی  و تروپومیوزین بوده که به مقدار فراوان در بافت انواع ماهی ها وجود دارند.

علائم حساسیت و آلرژی به ماهی

واکنش های آلرژیک به مواد حساسیت زای ماهی می تواند خفیف بوده و یا در بعضی موارد شدید و مرگ آور باشد. واکنش های آلرژیک حتی ممکن است در اثر مصرف مقادیر اندک ماهی و یا فرآورده های آن بروز یابد. شایان ذکر است علائم و واکنش های آلرژیک به ماهی در بیماران بسیار حساس حتی می تواند در اثر استنشاق بوی ماهی در حال پختن نیز بروز نمایند.

به طور کلی علائم شایع آلرژی به ماهی عبارتند از: خارش دهان، تورم بافت های دهان و لب ها، کهیر و خارش پوست، آنژیوم ادم، حالت تهوع و استفراغ، گرفتگی و آبریزش بینی، سردرد، آسم و آنافیلاکسی (در موارد واکنش های شدید).

موارد پیشگیری از آلرژی به ماهی

مطابق قانوان عمومی پیشگیری و کنترل بیماریهای آلرژیک، اجتناب و یا پرهیز از تماس و یا برخورد با عامل حساسیت زا کارآمدترین شیوه برای جلوگیری از بروز واکنش های آسیب رسان آلرژیک می باشد. بعد از اثبات وجود حساسیت و آلرژی به ماهی در یک فرد، برای پیشگیری باید به طور کامل از مصرف ماهی و فرآورده های حاصل از آن (مانند ژلاتین ماهی و روغن ماهی) خودداری نمود.

بهتر است برای اطمینان از عدم بروز واکنش های آلرژیک از مصرف انواع مختلف ماهی پرهیز نمود مگر آنکه از عدم حساسیت به انواع دیگر ماهی ها اطمینان حاصل شود. بهتر است برای  بیماران مبتلا به آلرژی شدید به ماهی همیشه آمپول های اتوماتیک حاوی آدرنالین (EpiPen) در دسترس باشد.

تشخیص آلرژی به ماهی

روش تشخیص حساسیت به ماهی در فرد بر اساس گرفتن سابقه بیماریف معاینات و روشهای آزمایشگاهی و بالینی می باشد. برای آگاهی از روشهای رایج پوستی و خونی برای تشخیص آلرژی به ماهی به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه نمایید.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱-  https://www.foodallergy.org

۲- http://www.ecarf.org/

۳- کالج آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا

۴- https://www.ncbi.nlm.nih.gov