افزایش احتمال ایجاد آلرژی در اطفال با تاخیر در مصرف مواد غذایی آلرژی زا مانند شیرگاو، بادام زمینی، تخم مرغ یکی از مسائل مهم در زمینه پیشگیری و کنترل آلرژی غذایی در جهان می باشد.

به طور کلی آلرژی غذایی که امروزه یکی از شایع ترین بیماری های آلرژیک در انسان بخصوص برای اطفال می باشد، پیامد واکنش بدن به بعضی از مواد غذایی آلرژی زا مانند شیرگاو، تخم مرغ، بادام زمینی و یا ماهی است. اما مشخص گردیده که زمان ورود مواد غذایی آلرژی زا در رژیم غذایی کودک می تواند اثر فوق العاده ای در کاهش و یا افزایش احتمال بروز آلرژی در اطفال داشته باشد.

اکنون بر اساس نتایج مطالعات انجام شده توسط محققان در سراسر جهان، سازمان بهداشت جهانی و سایر سازمان های ذیربط تغییراتی در راهنمای رژیم غذایی اطفال تا پیش از یکسالگی داده اند و توصیه هایی در این زمینه دارند.

هدف از نوشتار حاضر آگاهی رسانی در زمینه شیوه ورود مواد غذایی بالقوه آلرژی زا در رژیم غذایی کودکان در جهت کاهش احتمال بروز بیماریهای آلرژیک می باشد. شایان ذکر است سعی گردید برای تهیه و تدوین این نوشتار از منابع معتبر و به روز بین المللی و ملی استفاده گردد.

به طور کلی کودکانی که سابقه آلرژی در خانواده دارند و یا دچار بیماری اگزما هستند، استعداد بیشتری برای بروز بیماری های آلرژیک دیگر مانند آلرژی غذایی دارند (برای مطالعه نقش ژنتیک در ابتلا به آلرژی به نوشتار ژنتیک و بروز بیماری های آلرژیک رجوع شود).

سال ۲۰۰۰ میلادی آکادمی کودکان آمریکا (AAP,American Academy of Pediatrics) راهنمای رژیم غذایی برای کودکان با سابقه آلرژی را بر اساس مطالعات اولیه به صورت عدم مصرف شیرگاو تا یکسالگی، عدم مصرف تخم مرغ تا دو سالگی  و همچنین عدم مصرف بادام زمینی و یا ماهی تا سه سالگی اعلام نموده بود.

اما در سال ۲۰۰۸ راهنمای مصرف مواد غذایی در کودکان مستعد بروز آلرژی تغییرات عمده ای یافت. امروزه توصیه ها برای ورود مواد غذایی آلرژی زا به رژیم غذایی کودکان بعد از ۴ تا ۶ ماهگی و پیش از یکسالگی می باشد.  بر اساس راهنماهای جدید نباید ورود مواد غذایی آلرژی زا مانند شیر، تخم مرغ، سویا،  ماهی و یا بادام زمینی را به رژیم غذایی اطفال تا بعد از یکسالگی به تاخیر انداخت!  

امروزه راهنماها و توصیه های تغذیه ای مراکز علمی مانند آکادمی آلرژی، آسم  و ایمونولوژی آمریکا  بر وارد کردن مواد غذایی مختلف مانند شیرگاو، تخم مرغ، بادام زمینی و ماهی در رژیم غذایی کودک، حتی کودکان با سابقه آلرژی در خانواده، در سن ۶ ماهگی می باشد. آنها تاکید دارند که نباید مصرف اینگونه مواد غذایی تا یکسالگی به تاخیر افتد!

در مطالعات تحقیقاتی متعدد موجود  نشان داده شده است ورود تدریجی این مواد غذایی بالقوه آلرژی زا در رژیم غذایی کودک می تواند باعث کاهش احتمال بروز بیماری آلرژی در اطفال گردد. حتی توصیه می شود زنان در هنگام بارداری و دوران شیردهی کودک نیز از مصرف شیرگاو، تخم مرغ، ماهی و سایر مواد غذایی آلرژی زا پرهیز ننمایند!

زمان مناسب مصرف شیرگاو و تخم مرغ توسط کودک جهت پیشگیری از آلرژی

شیرگاو شایع ترین ماده حساسیت زای غذایی در کودکان به شمار می آید! به طور متوسط حدود ۱/۴ تا ۳/۸ درصد از کودکان به حساسیت و آلرژی به شیرگاو مبتلا می باشند (برای آگاهی از بیماری آلرژی به شیرگاو و پیشگیری از آن به نوشتار آلرژی و حساسیت به شیرگاو در کودکان و بزرگسالان مراجعه نمایید).

بر اساس مطالعات جدید، تاخیر در مصرف مواد غذایی آلرژی زا مانند شیرگاو تا قبل از یکسالگی، باعث افزایش احتمال بروز آلرژی غذایی در اطفال بخصوص بیماری اگزما خواهد شد. به عبارتی دیگر اگر مواد غذایی مانند شیرگاو تا پیش از یکسالگی در رژیم غذایی کودک گنجانده نشود، احتمال حساسیت کودک در آینده به شیرگاو بیشتر خواهد شد!

محققان دریافته اند اطفالی که پیش از یکسالگی شیرگاو و فرآورده های آن را مصرف نکرده اند، تقریبا ۴ برابر بیشتر از کودکان با رژیم غذایی حاوی شیرگاو (پیش از یکسالگی)، دچار حساسیت و آلرژی به این ماد غذایی شده اند.

با وجود ارزش غذایی فوق العاده تخم مرغ در ارتباط با رشد و نمو کودک اما حساسیت و آلرژی به تخم مرغ دومین عامل شایع آلرژی غذایی در کودکان محسوب می شود (نوشتار حساسیت و آلرژی به تخم مرغ و تخم سایر پرندگان).

شیوع آلرژی به تخم مرغ به طور متوسط حدود ۲/۵ درصد می باشد. تحقیقات نشان داده است که تخم مرغ نیز همانند شیرگاو باید قبل از یکسالگی یا به عبارتی از ۶ ماهگی به بعد وارد رژیم غذایی کودک شود. بررسی های نشان داده است که عدم مصرف تخم مرغ از ۶ ماهگی و به تاخیر انداختن مصرف آن تا  بعد از یکسالگی احتمال بروز بیماری های آلرژیک را در کودک حدود ۲ برابر افزایش می دهد!

توصیه ها برای مدیریت رژیم غذایی کودکان جهت پیشگیری از آلرژی

• به طور کلی اگر کودک پیش از ۶ ماهگی یعنی پیش از شروع مصرف مواد غذایی، دچار آلرژی می باشد، برای وارد کردن هر ماده غذایی و به طور کلی برنامه ریزی برای مدیریت رژیم غذایی باید با پزشک متخصص آلرژی مشورت نمود.
• توصیه می شود مواد غذایی جامد از شش ماهگی وارد رژیم غذایی کودک شوند.
• حذف مواد غذایی آلرژی زا از رژیم غذایی مادر در دوران شیردهی به منظور پیشگیری از آلرژی در کودک، توصیه نمی شود!
• ادامه شیردهی در زمان شروع مصرف مواد غذایی جامد یعنی در حدود ۶ ماهگی، می تواند باعث کاهش احتمال بروز بیماری های آلرژیک در کودک شود.
• توصیه می شود مصرف مواد غذایی آلرژی زا مانند شیرگاو، تخم مرغ، سویا، بادام زمینی و یا ماهی و سایر مواد غذایی در سن ۶ ماهگی بتدریج آغاز گردیده و ادامه یابند.
• در هربار یک ماده غذایی وارد رژیم غذایی کودک شود تا درصورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک تشخیص و کنترل آن آسان تر باشد. درصورت تحمل ماده غذایی مزبور توسط کودک، ۳ تا ۵ روز بعد می توان ماده غذایی بعدی را در رژیم غذایی کودک وارد نمود.
• توصیه می شود برای جلوگیری از بروز آلرژی به بادام زمینی، بعد از شروع مصرف این ماده غذایی توسط کودک، این روند به طور مداوم تا یکسالگی ادامه یابد.
• با وجود توصیه در مصرف مواد غذایی آلرژی زا مانند شیرگاو، سویا و یا مغزهای خوراکی درختی و یا بادام زمینی تا پیش از یکسالگی، اما نباید در مصرف این مواد غذایی زیاده روی نمود!
• فراموش نشود پوست ناحیه صورت اطفال بسیار حساس بوده و در اثر تماس برخی مواد غذایی اسیدی مانند گوجه فرنگی، مرکبات، توت و بعضی دیگر از میوها و سبزیجات، ممکن است تحریک گردیده و قرمز شود. این حالت در اغلب موارد ارتباطی با آلرژی غذایی ندارد!
• در صورت ایجاد هرگونه علائم آلرژی غذایی در کودک، باید مصرف ماده غذایی مشکوک قطع گردیده و با پزشک متخصص مشورت شود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- آکادمی کودکان آمریکا (American Academy of Pediatrics )

 ۲- انجمن ایمونولوژی بالینی و آلرژی استرالیا

۳- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا