آلرژی و حساسیت به میوه کیوی یکی از شایع ترین حساسیت ها در میان آلرژی و حساسیت به میوه ها می باشد. مصرف میوه کیوی بدلیل ارزش غذایی آن و وجود ویتامین ها و مواد معدنی متعدد و مفید در آن  توسط کارشناسان تغذیه توصیه شده است. اما کیوی دارای چندین ماده حساسیت زا بوده و کودکان و همچنین بزرگسالان حساس پس از مصرف این میوه دچار واکنش های آلرژیک موضعی و گاهی در موارد شدید دچار واکنش های سیستمیک آنافیلاکسی می گردند. کیوی معمولا در ایران به صورت خام به عنوان میوه و یا مخلوط در بستنی، انواع دسر، ماست، مخلوط در آب میوه هاو بعضی از سس ها مصرف می شود.

گیاه شناسی درخت کیوی و انواع آن

نام علمی کیوی آکتینیدیا دلیشیوزا (Actinidia deliciosa)  بوده و از خانواده کیویان اکتینیدیاسه (Actinidiaceae)  می باشد. گیاه کیوی بومی کشور چین بوده اما بعد از ورود بذر آن به کشور نیوزیلند در سال ۱۹۰۴ میلادی و اصلاح آن، کیوی درسراسر نقاط جهان صادر گردید و مورد توجه قرار گرفت.

در ایران کشت درخت کیوی محدود به سواحل دریای خزر بوده و در سایر مناطق کشور به طور معمول بدلیل محدودیت های آب و هوایی و شرایط خاک تولید نمی شود.

درخت کیوی بدلیل مقاومت به سرما تاکنون جایگزین مناسبی برای باغات مرکبات که به سرما حساس می باشند بوده است. میوه کیوی در جهان دارای ارقام گوناگون و متعددی است که در ایران معروفترین رقم ها شامل هایوارد، ابوت، مانتی، برونو، آلیسی و یا گراسی می باشند.

مواد حساسیت زای (آلرژن های) میوه کیوی

مواد حساسیت زای میوه کیوی علاوه بر بافت آبدار آن در دانه سیاه رنگ آن نیز وجود دارد. بر اساس آخرین اطلاعات بدست آمده تاکنون ۱۳ آلرژن از میوه کیوی در بانک جهانی آلرژن ها (www.allergen.org) با نام های Act d 1 تا Act d 13 به ثبت رسیده است.

مواد حساسیت زای کیوی با برخی دیگر از آلرژن ها در مواد غذایی و یا گرده گیاهان مشابه می باشد. به عبارتی دیگر مواد حساسیت زای کیوی می تواند باعث واکنش متقاطع گردند. برای آگاهی از واکنش متقاطع میان کیوی و سایر آلرژن ها به نوشتار راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی مراجعه نمایید.

علائم آلرژی و حساسیت به میوه کیوی

نخستین بار واکنش های آلرژیک به میوه کیوی در بیماران چینی در سال ۱۹۸۱ میلادی توصیف گردید. شدت علائم و واکنش های آلرژیک در اثر مصرف میوه کیوی از خفیف و خودمحدود شونده تا متوسط و حتی شدید (واکنش آنافیلاکسی) متغیر می باشد.

در نوجوان و بزرگسالان اغلب حساسیت به کیوی در اثر واکنش متقاطع می باشد. به عبارتی فرد در حقیقت به علت تشابه مواد حساسیت زا در کیوی با بعضی از گرده گیاهان، لاتکس (موجود در دستکش ها و یا بادکنک ها) و یا برخی از مواد غذایی، دچار واکنش های آلرژیک می شود (رجوع به نوشتار راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی ).

واکنش های آلرژیک به میوه کیوی در ناحیه دهان

یکی از شایعترین علائم آلرژی به کیوی بروز قرمزی، خارش، تورم در ناحیه لب ها و اطراف دهان و همچنین تورم در داخل حفره دهان (در ناحیه زبان و گلو) می باشد (سندرم آلرژی دهانی یا OAS). بعضی افراد حساس به کیوی ممکن است عطسه و یا خارش در ناحیه بینی، چشم ها و گوش ها را نیز تجربه نمایند.

اغلب این علائم در اثر واکنش متقاطع کیوی با گرده گیاهان مانند گرده درخت غان و یا برخی چمن ها و همچنین موادی مانند لاتکس نیز بروز می یابند. خوشبختانه علائم سندرم آلرژی دهانی بعد از شستشو و برطرف شدن باقیمانده کیوی در ناحیه دهان و اطراف دهان بتدریج برطرف می شود!

واکنش های آلرژیک به میوه کیوی در ناحیه پوست

گاهی بعد از تماس پوست با کیوی و بافت های آبدار آن فرد حساس دچار کهیر و خارش در ناحیه تماس، یعنی دست ها می شود. همچنین در اثر تماس کیوی و یا دستهای آغشته به کیوی با ناحیه پوست صورت نیز ممکن است واکنش های آلرژیک در صورت بروز یابند.

واکنش های آلرژیک تنفسی در اثر مصرف میوه کیوی

در اثر مصرف کیوی توسط فرد آلرژیک ممکن است اختلالاتی در فرآیند تنفس (تنگی نفس و خس خس سینه) درشخص بدلیل تورم بافت های گلو و زبان و همچنین مجاری تنفسی ایجاد شود. در اثر شدت علائم تنفسی مراقبت های فوری پزشکی باید مد نظر قرار گیرند.

واکنش های آلرژیک گوارشی ناشی از مصرف کیوی

همانند سایر آلرژی های غذایی علائم آلرژیک به مصرف کیوی با نفخ و درد شکم، تهوع، استفراغ و اسهال همراه می باشد.

تشخیص آلرژی و حساسیت به میوه کیوی

تشخیص آلرژی و حساسیت به میوه کیوی، متعاقب معاینه بالینی پزشک متخصص و آگاهی از سابقه بیماری صورت می پذیرد. پزشک متخصص برای تشخیص دقیق این نوع آلرژی آزمایش های پوستی و خونی را توصیه می نماید. برای مطالعه این آزمایش ها به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه نمایید.

پیشگیری و درمان آلرژی و حساسیت به میوه کیوی

برای پیشگیری  و کنترل حساسیت و آلرژی به میوه کیوی، قطعی ترین راه درمان پرهیز و خودداری از مصرف آن می باشد. البته این خودداری از مصرف کیوی بعد از اثبات حساسیت به این میوه با نظر پزشک متخصص و بر اساس نتایج آزمایشات پوستی و یا خونی تشخیصی می باشد.

افرادی که به کیوی حساسیت دارند باید از مصرف و تماس با این میوه بخصوص به صورت خام اجتناب کنند! همانطور که پیش تر بیان شد بعضی از مواد حساسیت زای گرده گیاهان و یا ماده لاتکس با مواد موجود در میوه کیوی مشابهت دارند (واکنش متقاطع). بنابراین فرد آلرژیک علاوه بر کیوی باید از تماس با این مواد حساسیت زای گیاهی و یا لاتکس پرهیز نماید.

برای درمان علائم آلرژیک ناشی از مصرف و یا تماس با میوه کیوی در مواقعی که عوارض آلرژیک مزبور ملایم و خفیف باشند، پزشک متخصص به طور معمول داروهای آنتی هیستامین  و یا پماد های موضعی استروئیدی را تجویز می نماید. اما برای علائم بسیار شدید مانند واکنش های آنافیلاکسی نیاز به مراقبت های اورژانسی بوده که توضیحات آن در نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک بیان شده است.

توصیه های مهم در ارتباط با کنترل و پیشگیری از آلرژی و حساسیت به میوه کیوی

•  در صورت اثبات آلرژی به میوه کیوی توصیه بر عدم مصرف میوه خام و یا مواد غذایی حاوی آن می باشد!
• افراد حساس به کیوی باید در مصرف آب میوه ها بخصوص آب میوه های مخلوط دقت نمایند. مقادیر اندک آب کیوی در اینگونه آب میوه ها ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک در فرد شود.
• توصیه می شود فرد حساس به مواد حاوی لاتکس، از مصرف و یا تماس با کیوی خودداری نماید.
• فرد حساس به گرده بعضی از گیاهان مانند گرده درخت غان و یا برخی چمن ها باید در مصرف کیوی احتیاط نماید. فهرست گیاهانی که گرده آنها با کیوی واکنش متقاطع دارند را در نوشتار راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی مطالعه کنید!
•  برای اطفال و کودکان آلرژیک مصرف کیوی باید با احتیاط صورت گیرد! برای اولین بار باید مقدار اندکی کیوی مصرف شود و در صورت عدم بروز علائم آلرژیک می توان مقادیر بیشتری از کیوی استفاده نمود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- Kiwi fruit allergy: A review

۲- …High frequency of IgE sensitization

۳- http://research.bmh.manchester.ac.uk

۴- https://www.livestrong.com