حساسیت یا آلرژی به مغزهای خوراکی درختی (بادام کوهی، بادام هندی، پسته، فندق و گردو) و بادام زمینی شایع ترین آلرژی در میان اطفال و کودکان می باشد. این آلرژی ممکن است در بزرگسالان نیز مشاهده شود. در میان مغزهای خوراکی، حساسیت به بادام زمینی به دلیل شیوع بالاتر آن (حدود ۳ درصد در کودکان) نسبت به بقیه مغزهای خوراکی بیشتر مورد توجه است!

واکنش ها ی آلرژیک به مغز های خوراکی متفاوت بوده و از علائم خفیف تا واکنش های شدید متغیر می باشد. در بعضی موارد ورود مقدار بسیار اندک ماده حساسیت زا مانند بادام زمینی به بدن ممکن است باعث بروز واکنش های شدید آلرژیک یا شوک آنافیلاکسی در فرد شود.

مواد پروتئینی غذاها عامل  ایجاد آلرژی غذایی

موادی که در غذاها باعث بروز واکنش های آلرژیک در بدن انسان می شوند اغلب پروتئین ها می باشند. اگر فردی به یکی از این پروتئین ها در ماده غذایی (مانند پروتئین های بادام زمینی و یا تخم مرغ) حساسیت داشته باشد، به این معنا است که فقط با مصرف مواد خوراکی که آن پروتئین معین در آن موجود می باشد دچار واکنش های آلرژیک خواهد شد. البته ممکن است افراد به چند ماده پروتئینی و در نتیجه چند ماده غذایی حساسیت داشته باشند.

حساسیت به بادام زمینی و یا مغزهای خوراکی درختی و یا سایر دانه های خوراکی

گاهی معنای اصطلاحاتی مانند مغزهای خوراکی، دانه های خوراکی و یا حبوبات به طور شفاف مشخص نمی باشد! بخصوص برای بیماران آلرژیکی که می خواهند اینگونه مواد غذایی را برای پیشگیری از حساسیت، از رژیم غذایی خود حذف نموده و یا مصرف آنها را کاهش دهند. اغلب بادام زمینی و مواد خوراکی دیگری مانند نخود، نخود فرنگی، لوبیا چیتی، لوبیای سفید و سویا از جمله حبوبات به شمار می آیند.

اصطلاح مغزهای خوراکی درختی در کشور ایران به طور معمول برای مغزهایی مانند پسته، بادام کوهی، بادام هندی، فندق و گردو بکار می رود. این مغزهای خوراکی در ایران به طور رایج در انواع آجیل ها بکار برده می شوند.

اما درخصوص دانه های خوراکی باید توجه داشت این اصطلاح برای دانه هایی مانند کنجد، تخمه گیاه آفتابگردان، دانه خشخاش، تخمه کدو، تخمه ژاپنی و سایرانواع تخمه های مصرفی در آجیل بکار برده می شود.

حساسیت یا آلرژی به بادام زمینی

حساسیت به بادام زمینی در نقاط مختلف جهان بخصوص در کشورهای اروپایی و آمریکا از مهمترین بیماری های آلرژیک در میان اطفال و کودکان به شمار می آید. مطالعات نشان می دهد در امریکا حدود ۰/۶ از جمعیت این کشور به آلرژی به بادام زمینی مبتلا هستند. همچنین در کشور انگلستان نتایج تحقیقات نشان می دهد هرساله ۴۰۰۰ بیمار جدید مبتلا به حساسیت و آلرژی به بادام زمینی شناسایی می شود.

به طور کلی شیوع ابتلا به آلرژی به بادام زمینی در کشورهای غربی حدود ۱ تا ۳ درصد تخمین زده شده است و پیش بینی می شود که در دهه های آینده تعداد مبتلایان به آلرژی به بادام زمینی افزایش چشمگیر داشته باشد.

بر اساس معدود مطالعات انجام شده در خصوص شیوع آلرژی به بادام زمینی در ایران، فراوانی ابتلا به حساسیت به بادام زمینی در جمعیت بیماران مبتلا به یکی از بیماری های آلرژیک (یعنی آلرژی پوستی، تنفسی و یا غذایی) حدود ۱/۵ تا ۴ درصد تخمین زده شده است.

علائم آلرژی یا حساسیت به بادام زمینی، مغزهای خوراکی درختی و دانه های خوراکی

علائم آلرژی غذایی شامل کهیر، تورم بافت های اطراف دهان و استفراغ می باشد که به طور معمول ۳۰ دقیقه بعد از مصرف ماده خوراکی حساسیت زا بروز می یابد. همچنین علائم دیگر آلرژی غذایی شامل درد های شکمی و اسهال می باشند.

واکنش های شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) همچنین ممکن است اشکالاتی در عملکرد دستگاه تنفس و قلب فرد مبتلا ایجاد نمایند. بعضی از واکنش های آلرژیک به بادام زمینی، مغزهای خوراکی و یا دانه های خوراکی  عبارتند از: اشکال در تنفس طبیعی، تورم زبان، تورم گلو، گرفتگی و خشن شدن صدا، سرفه مزمن، خس خس سینه، گیجی و گاهی پریدگی رنگ چهره در کودکان.

تشخیص آلرژی به بادام زمینی و سایر مغزها و دانه های خوراکی

در ایران به طور معمول بعد از معاینات بالینی و آگاهی از سوابق آلرژی، پزشک معالج در صورت نیاز برای شناسایی دقیق عامل ایجاد حساسیت یا آلرژی غذایی در خواست آزمایش های رایج خونی و پوستی می دهد. برای آگاهی از ماهیت این آزمایش ها و روش انجام آنها به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه شود.

واکنش متقاطع میان پروتئین های بادام زمینی، مغزهای خوراکی درختی و دانه های خوراکی

واکنش متقاطع به این معنا است که گاهی یک پروتئین مشابه در تعدادی از مواد خوراکی مشترک می باشد. بنابراین در این گونه شرایط اگر فردی به این پروتئین حساسیت داشته باشد مصرف هر کدام از مواد خوراکی حاوی پروتئین مزبور، موجب بروز واکنش های آلرژیک در فرد خواهد شد. تاکنون گزارشات مختلفی در مورد واکنش های متقاطع میان بعضی از مغزهای خوراکی و بادام زمینی و همچنین واکنش متقاطع این مغزهای خوراکی  با مواد غذایی دیگر، به ثبت رسیده است.  

روش پیشگیری از آلرژی و حساسیت به بادام زمینی، مغزهای خوراکی درختی و دانه های خوراکی

به طور کلی مؤثرترین روش پیشگیری در آلرژی غذایی اجتناب و پرهیز از مصرف ماده غذایی مورد نظر می باشد. به عبارتی بعد از معاینات و شناسایی دقیق ماده خوراکی عامل واکنش های آلرژیک در فرد، باید با هماهنگی با پزشک متخصص، ماده خوراکی مزبور از رژیم غذایی حذف شده و یا مصرف آن کنترل گردد. 

با توجه به شیوع بالای حساسیت به بادام زمینی، بخصوص در کشور هایی که استفاده از فرآورده های حاوی بادام زمینی نسبتا بالا می باشد، مراکز تولید اینگونه محصولات بر روی ظروف مواد غذایی، باید مواد تشکیل دهنده، بخصوص بادام زمینی (در صورت استفاده) را ذکر نمایند.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

 ۱- “Addendum Guidelines for the Prevention of Peanut Allergy in …

۲- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا

۳- کالج آلرژی ، آسم و ایمونولوژی آمریکا

۴- Kotz, Daniel and et al. (2011). “Incidence, prevalence…

۵- Fleischer, DM and et al. (2016). “Consensus Communication…

۶- Ahanchian H, and et al. Epidemiological survey …

۷- Pourpak Z. and et al. Common Food Allergens in…