حساسیت یا آلرژی به میوه های تازه (سندرم آلرژی دهانی) یکی از انواع آلرژی های غذایی شایع در ایران و جهان به شمار می آید! به طور کلی میوه ها گروه بزرگ و ناهمگونی از مواد غذایی بوده که ممکن است سبب ایجاد علائم حساسیت شدید در فرد حساس شوند.

آلرژی به میوه تازه و سایر مواد غذایی اساساً از طریق مشاهدات بالینی شامل بررسی شدت و یا کاهش علائم به ترتیب پس از مصرف و یا حذف میوه و یا ماده غذایی مشکوک و در برخی موارد بررسی های آزمایشگاهی، صورت می گیرد.

سندرم آلرژ ی دهانی (Oral Allergy Syndrome, OAS)

سندرم آلرژی دهانی -که گاهی به آن سندرم غذا-گرده گیاه (Food-Pollen Syndrome) نیز گفته می شود- در اثر مصرف میوه های تازه ایجاد شده و یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی در بزرگسالان است. به طور معمول این آلرژ ی متعاقب حساسیت به گرده گیاه و یا به سبب واکنش متقاطع بین آلرژن های گرده و مواد غذایی (یعنی تشابه برخی مواد موجود در میوه با گرده گیاهان) ایجاد می شود.

در ایران مطالعات معدودی در خصوص بررسی حساسیت به میوه ها انجام شده است که نتایج این مطالعات نشان می دهد شایع ترین میوه های آلرژی زا شامل کیوی، هلو، انگور، خربزه، طالبی، گیلاس، توت فرنگی، موز و سیب می باشند.  

تشخیص و علائم سندرم آلرژی دهانی

تشخیص این گونه آلرژی ها در بعضی موارد به دلایلی مورد توجه قرار نمی گیرد. سندرم آلرژی دهانی (OAS) در اغلب موارد شدید نمی باشد و علائم آن شامل تورم لب ها و زبان، خارش دهان و گلو، خارش پوست گردن و یا خارش چشم ها. البته علائمی مانند حالت تهوع و یا استفراغ، گیجی، کهیر، احساس فشار درگلو و یا مشکل در تنفس نیز ممکن است در اثر آلرژی به میوه ها و یا بعضی از مواد خوراکی مشاهده شود.

تشخیص آلرژی به میوه ها به طور معمول به طور غیرمستقیم و متعاقب مراجعه بیماران به پزشک خود به دلیل بیماری دیگری می باشد (برای مثال آلرژ ی به گرده گیاهان) و به طور معمول علائم آلرژی خود را به میوه ها و یا سبزیجات بیان ننموده مگر آنکه از آنها پرسیده شود. البته گاهی تشخیص آلرژی به میوه ها به دلیل ناپایداری عصاره های تجارتی و همچنین فعالیت بیولوژیک آلرژن های میوه ها در این عصاره ها که برای شناسایی عامل آلرژی در بیماران استفاده می شود باعث عدم تشخیص حساسیت به میوه در بیمار می گردد. 

 به هر حال تشخیص آلرژی حائز اهمیت می باشد زیرا ممکن است باعث تشدید علائم آلرژی به گرده گیاهان یا بروز واکنش های سیستمیک و خطرناک در فرد گردد. علاوه بر این، بررسی و مطالعه بر روی آلرژی ناشی از میوه ها و مواد غذایی تازه گیاهی زمینه ساز افزایش درک ما از مکانیسم های مسبب آلرژی غذایی و واکنش متقاطع بین مواد غذایی مختلف می شود.

در حال حاضر در ایران تشخیص آلرژی به میوه با روش آزمون پوستی پریک و همچنین آزمایش خونی تشخیص آلرژی به راحتی قابل انجام است.

آلرژی به میوه های تازه و یا آلرژی به گرده درختان؟!

امروزه آلرژی غذایی و نوعی از آن یعنی آلرژی به میوه های تازه، به عنوان یکی از مشکلات بهداشت جهانی به خصوص در کشور های غربی محسوب می گردد و مانند دیگر اختلالات آلرژیک به نظر شیوع آن در حال افزایش می باشد. واکنش های آلرژیک به دنبال مصرف میوه های تازه و سبزیجات اغلب در بیماران حساس به گرده گیاهان مشاهده می شود. علائم در اکثر موارد شامل سندرم آلرژی دهانی (OAS) بوده هر چند که واکنش های آلرژیک شدید نیز در بعضی موارد گزارش می شود.

مطالعات نشان می دهد که برخی از مهمترین آلرژنهای گرده گیاهان دارای جایگاههایی مشابه جایگاههای آلرژی زا در بعضی میوه ها و سبزیجات می باشند. به عنوان مثال آلرژی اصلی گرده درخت غان (توس) یعنی Bet v 1، با پروتئین هایی در فندق، سیب، لوبیا، دانه سویا، فلفل دلمه ای و کرفس مشابه است و باعث ایجاد واکنش متقاطع می شود. به عبارتی فردی که به گرده این گیاه حساسیت دارد ممکن است در مصرف مواد غذایی فوق الذکر دچار واکنش های آلرژیک شود. اکنون مشخص شده است که پروتئین آلرژی زای “پروفیلین” گرده درخت غان که در برخی دیگر از علف ها ی هرز نیز وجود دارد، با طیف وسیعی از میوه ها و سبزیجات از جمله بادام زمینی، فندق، کرفس، گوجه، کیوی، دانه سویا و سیب مشابه بوده و واکنش متقاطع می دهد.

همچنین ماده حساسیت زای (آلرژن) اصلی گرده بعضی از علف های هرز در طبیعت با پروتئین هایی در گوجه فرنگی، کیوی، گل آفتاب گردان، گندم، ذرت و دانه های خشخاش مشابه بوده و باعث واکنش های آلرژیک می شوند. همچنین گرده گیاه درمنه (Mugwort) دارای نوعی آلرژن عمومی (Panallergan) به نام Art v 1 بوده که مسئول شمار  قابل توجه ای از واکنش های آلرژیک متقاطع با میوه ها و سبزیجات می باشد.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان