حساسیت و آلرژی چشم (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
۱۳۹۸-۰۷-۲۱ ۱۴۰۳-۱۱-۱۴ ۶:۴۱حساسیت و آلرژی چشم (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
دکتر محمدعلی عصاره زادگان 
حساسیت و آلرژی چشم (علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان)
حساسیت و آلرژی چشم و یا التهاب آلرژیک ملتحمه چشم (کونژکتیویت آلرژیک) نوعی بیماری آلرژیک چشم بوده که بسیار شایع می باشد! آلرژی چشم در مواقعی که چشم با یک ماده حساسیت زا یا همان آلرژن تماس پیدا می کند، بروز می یابد. سلول های موجود در چشم ها بعد از مواجهه با آلرژن ماده ای به نام هیستامین ترشح نموده که این ماده موجب بروز علائم آلرژی چشم در فرد می شود.
با توجه به شیوع بالای حساسیت و آلرژی چشم در کودکان و همچنین بزرگسالان لذا در این نوشتار سعی می گردد به زبان ساده و بر اساس منابع علمی و معتبر به توصیف این بیماری آلرژیک و تشخیص و درمان آن پرداخته شود.
تعریف حساسیت و آلرژی چشم
حساسیت یا آلرژی چشم (که گاهی به آن کونژکتیویت آلرژیک نیز می گویند)، به هرگونه واکنش چشم فرد حساس به ورود و تماس با مواد حساسیت زا (آلرژن ها) گفته می شود. این واکنش ها ناشی از پاسخ آسیب رسان سیستم ایمنی به ورود آلرژن ها به چشم می باشند!
تفاوت آلرژی چشم با التهاب ملتحمه (کونژکتیویت) در اثر عوامل عفونی، شیمیایی و لنزهای طبی و زیبایی
باید به خاطر داشت هر قرمزی، سوزش و خارش چشم، آلرژیک نیست! گاهی این علائم ناشی از ابتلا به عفونت چشمی می باشند! به عبارتی این حالت ممکن است در اثر التهاب ملتحمه چشم در اثر عفونت ویروسی، باکتریایی و سایر عوامل میکروبی باشد.
همچنین گاهی کونژکتیویت (التهاب ملتحمه) در اثر تماس با مواد شیمیایی و یا لنزهای تماسی طبی یا زیبایی بروز می یابد. بنابراین تشخیص و اثبات ابتلا به حساسیت و آلرژی چشم بر عهده پزشک می باشد!
عوامل ایجاد حساسیت و آلرژی چشم
مواد حساسیت زای مختلفی می تواند سبب بروز و یا تشدید علادم آلرژی چشم در انسان شود.
- آلرژن های خارج خانه: اسپور قارچ ها، گرده درختان، چمن ها و علف های هرز آلرژی زا. برای آشنایی با این گیاهان در ایران به نوشتار گیاهان آلرژی زای شایع در ایران مراجعه نمایید.
- آلرژن های داخل خانه: مایت یا هیره گردوغبار منزل، هاگ یا اسپور کپک ها و مواد حساسیت زای ناشی از حیوانات خانگی.
- سایر مواد حساسیت زا مانند دود سیگار، عطر و ادکلن، دود ناشی از وسایل نقلیه
علائم حساسیت و آلرژی چشم
شایع ترین علائم آلرژی چشم عبارتند از: قرمز، تورم، خارش، آبریزش اشک و حساسیت به نور.
البته این علائم ممکن است در فرد حساس و آلرژیک با علائم بیماری آلرژی بینی مانند عطسه، آبریزش بینی و خارش و گرفتگی بینی همراه باشد.
همچنین همانطور که در بخش قبلی بیان شد، علائم آلرژی چشم و یا همان کونژکتیویت آلرژیک چشم شبیه کونژکتیویت عفونی (ناشی از عفونت میکروبی) می باشد.
انواع حساسیت و آلرژی چشم
به طور کلی حساسیت و آلرژی چشم به پنچ نوع تقسیم می شود:
۱- کونژکتیویت آلرژیک فصلی. به طور معمول در افراد حساس به گرده گیاهان و سایر آلرژن های فصلی بروز می یابد و شیوع این نوع آلرژی چشم بیشتر در فصل بهار و پاییز است.
۲- کونژکتیویت آلرژیک در طول سال. علائم و عوارض این نوع حساسیت چشم در طول سال مشاهده می شود. به نظر می آید عوارض این نوع آلرژی در اثر تماس با مواد حساسیت زای داخل خانه باشد! برای آشنایی با این نوع مواد حساسیت زا به نوشتار مواد حساسیت زای تنفسی داخل خانه مراجعه نمایید.
۳- کراتوکونژکتیویت آتوپیک. شیوع این نوع حساسیت چشم بیشتر در سنین ۲۰ تا ۵۰ سال مشاهده می گردد! اغلب این نوع آلرژی در اثر هر دو آلرژن های خارج خانه و یا داخل خانه بروز می یابد. علائم بیماری کراتوکونژکتیویت آتوپیک اغلب مزمن هستند.
۴- کراتوکونژکتیویت بهاری (Vernal Keratoconjunctivitis). این نوع آلرژی چشم اغلب در سنین ۲ تا ۲۰ سال مشاهده می شود. پسرها (و یا آقایان) ۳ برابر دختران (و یا خانم ها) به این بیماری مبتلا می شوند! شیوع بیماری کراتوکونژکتیویت بهاری بیشتر در مناطق با آب و هوای گرم و خشک می باشد. آلرژن های داخل خانه و همچنین خارج خانه می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند.
۵- کونژکتیویت پستانکی غول آسا (Giant papillary conjunctivitis). این نوع از آلرژی چشم نوعی آلرژی چشم در اثر مراقبت های پزشکی و استفاده از دارو می باشد.
تشخیص و درمان حساسیت و آلرژی چشم
تشخیص حساسیت و آلرژی چشم بر عهده پزشک متخصص می باشد. اما آنچه در تشخیص آلرژی چشم بسیار مهم است باید ابتدا توسط پزشک معالج احتمال وجود عفونت چشمی (ناشی از ویروس، باکتری و یا سایر میکروب ها) مردود شود!
بعد از رد احتمال عفونت چشمی، به طور معمول پزشک معالج بعد از معاینه بالینی و بررسی سوابق آلرژی بیمار، ممکن است آزمایش پوستی و یا خونی برای شناسایی مواد حساسیت زای احتمالی درخواست نماید!
کنترل و درمان حساسیت و آلرژی چشم به طور معمول توسط پزشک متخصص آلرژی متعاقب معاینات بالینی و انجام آزمایشات خونی و پوستی صورت می گیرد.
به طور معمول پزشک معالج برای کنترل علائم و عوارض حساسیت و آلرژی به چشم ممکن است از قطره های چشمی دکونژستانت و یا داروهای آنتی هیستامین خوراکی و گاهی به همراه قطره های اشک مصنوعی، استفاده می نماید.
البته در بعضی مواقع و بر اساس نظر پزشک معالج گاهی برای کنترل عوارض بیماری از قطره های چشمی کورتیکواستروئیدی استفاده می شود.
یکی از راهکارهای اساسی برای درمان و کنترل حساسیت و آلرژی چشم می تواند روش واکسن درمانی آلرژی و یا ایمنی درمانی آلرژی باشد! برای آگاهی از این راهکار به نوشتار واکسن درمانی آلرژی مراجعه نمایدد.
توصیه های مهم در ارتباط با پیشگیری از حساسیت و آلرژی چشم
اولین راهکار برای پیشگیری از حساسیت و آلرژی چشم اجتناب از تماس و مواجهه با مواد حساسیت زا (آلرژن ها) می باشد. بنابراین برای این امر باید نکات ذیل رعایت شود:
- توصیه می شود در دوره های گردافشانی گیاهان آلرژی زا تا حد امکان از خانه خارج نشده و در محیط های باز فعالیت ننمایید! برای آگاهی از دوره های گرده افشانی گیاهان به نوشتار تقویم گرده افشانی گیاهان آلرژی زا در ایران مراجعه نمایید. همچنین برای آشنایی با راهکارهای کاربردی پیشگیری از آلرژی به گرده گیاهان به نوشتار پیشگیری از حساسیت و آلرژی ناشی از گرده گیاهان مراجعه نمایید.
- در هنگام خروج از خانه و قدم زدن در محیط خارج از عینک های آفتابی استفاده نمایید.
- در فصول بهار و ابتدای فصل پاییز تا حد ممکن از باز نمودن پنجره خودداری نمایید تا بدین شکل ورود گرده گیاهان و هاگ (اسپور) قارچ ها و کپک ها به حداقل برسید.
- تا حد امکان از مالیدن چشم ها در هنگام بروز علائم آلرژی چشم خودداری نمایید. این کار ممکن است باعث تشدید علائم آلرژی شود.
- با توجه به اینکه عوامل بروز و تشدید علائم در داخل منزل و سایر محیط های سرپوشیده مانند مدرسه، مهد کودک، آسایشگاه ها مربوط به مواد حساسیت زای داخل خانه (مایت گردو غبار منزل، هاگ یا اسپور قارچ ها، حیوانات خانگی و سوسک ها) می باشند لذا برای آگاهی از توصیه های کاربردی در کنترل و ریشه کنی این منابع مواد حساسیت زا به نوشتار های ذیل مراجعه نمایید: راهکارهای کنترل و ریشه کنی هیره یا مایت گردوغبار منزل؛ کنترل و ریشه کنی سوسک ها؛ کنترل رشد قارچ ها و کپک های آلرژی زا در خانه؛ راههای پیشگیری و کنترل آلرژی به حیوانات خانگی.
تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان
منابع:
۱- Middleton’s Allergy (Principles and Practice), Franklin N, et al. SAUNDERS
۲- کالج آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا
۴- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا
