در حال حاضر حساسیت و آلرژی به میوه درخت خرما در جهان به عنوان یک نوع آلرژی غذایی و یا آلرژی به میوها محسوب گردیده و شمار ی از مصرف کنندگان این میوه با ارزش و مفید، دچار واکنش های آلرژیک می شوند.

در خت خرما یکی از مهمترین درختان در جهان محسوب می شود. قرن هاست مردم در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، از این میوه و سایر اجزای درخت آن استفاده های متعددی می نمایند. باستان شناسان آثاری از این درخت را در ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد در مناطقی از ایران، مصر و پاکستان ردیابی نموده اند!

میوه خرما در استان های جنوبی و مرکزی ایران، کشورهای حاشیه خلیج فارس و در اغلب کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری مصرف روزانه دارد. خواص ارزشمند این میوه متعدد بوده و به اشکال و فرآورده های مختلفی مورد مصرف قرار می گیرد! بنابراین با توجه به مصرف فراوان این میوه در کشور ایران، در این نوشتار سعی گردیده، به زبان ساده به توصیف حساسیت و آلرژی به بعضی از مواد موجود در خرما پرداخته شود.

گیاه شناسی درخت خرما و انواع میوه خرما

درخت خرما با نام علمی فونیکس داکتیلیفرا (Phoenix dactylifera) گونه ای از خانواده نخل ها (Arecaceae یا Palm family) می باشد. خانواده نخل ها تیره و گونه های بسیار متعددی داشته که به فراوانی در کشورهایی مانند مصر، ایران، الجزایر، کشورهای حوزه خلیج فارس کشت می شوند. طول درخت خرما به ۲۱ تا ۲۳ متر هم می رسد و میوه آن با توجه به گونه و رقم های مختلف این درخت، به اشکال و رنگ های متفاوتی در دسترس می باشند.

انواع میوه خرما در ایران!

در ایران بخصوص استانهای جنوبی و همچنین مرکزی مانند استان کرمان رقم های مختلفی از درخت خرما کشت داده می شود. برخی از انواع رایج خرما در کشور ایران عبارتند از: خرمای استعمران (یکی از شیرین ترین خرماهای جهان)، کبکاب (یکی از بااهمیت ترین خرماهای ایران)، مضافتی بم (یکی از مهمترین محصولات تجاری و صادراتی استان کرمان)، زاهدی (یکی از ارقام خشک خرما)، برهی (یکی از محبوب ترین خرماهای استان خوزستان)، ربی (یکی از ارقام مهم خرمای سیستان و بلوچستان)، گنتار یا گنتطار (یکی از مرغوب ترین خرماهای صاداراتی استان خوزستان)، خرمای دیری (از انواع ارقام خشک خرما در خوزستان).

مواد حساسیت زای (آلرژن های) میوه خرما

تاکنون گزارش های متعددی از حساسیت و بروز واکنش های آلرژیک پس از مصرف میوه خرما شده است! در بانک جهانی آلرژن های (www.allergen.org) ماده حساسیت زای خرما با نام Pho d 2 به ثبت رسید ه است. مطالعات نشان داده است که افراد حساس، به مواد پروتئینی مختلفی در عصاره خرما واکنش آلرژیک گوارشی و پوستی نشان می دهند. شایان ذکر است گرده درخت خرما نیز به عنوان نوعی آلرژن تنفسی شناسایی و توصیف شده است!

علائم آلرژی و حساسیت به میوه خرما

به طور معمول واکنش های آلرژیک ناشی از مصرف خوراکی میوه خرما شامل خارش دهان و گلو، خارش، قرمزی و تورم لب ها بوده که به طور معمول بعداز حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه پس از مصرف میوه بروز می یابند. این واکنش ها ممکن است بعد از ۱۵ تا حدود یکساعت دوباره مشاهده شوند. این علائم همان “سندرم آلرژی دهانی” می باشد که در اغلب موارد حساسیت و آلرژی به میوه های تازه بروز می یابند. برای آگاهی بیشتر از این بیماری به نوشتار حساسیت یا آلرژی به میوه های تازه (سندرم آلرژی دهانی) مراجعه نمایید.

در بعضی موارد ممکن است واکنش های آلرژیک بعد از مصرف میوه خرما شدید بوده و در طی آن پوست، معده، و یا ریه ها نیز درگیر شوند و شخص در مواردی دچار واکنش آنافیلاکسی نیز شود. همچنین فرد حساس به خرما ممکن است پس از مصرف خرما دچار کهیر و اگزما شود.

علائم دستگاه گوارش شامل درد و نفخ شکم و حالت تهوع و گاهی اسهال می باشند. در موارد درگیر شدن بینی علائم به صورت عطسه مکرر، خارش، گرفتگی و آبریزش بینی بوده و علائم ریه به شکل تنگی نفس، سرفه و اختلال در تنفس (آسم) خواهد بود.

تشخیص آلرژی و حساسیت به میوه خرما

تشخیص آلرژی و حساسیت به میوه خرما، متعاقب معاینه دقیق بالینی پزشک متخصص و آگاهی از سابقه بیماری صورت می پذیرد. به طور معمول پزشک معالج برای تشخیص حساسیت و آلرژی به خرما آزمایش های پوستی و خونی را توصیه می نماید. برای مطالعه این آزمایش ها به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه نمایید.

پیشگیری و درمان آلرژی و حساسیت به میوه خرما

به عنوان یک قانون عمومی و فراگیر، قطعی ترین راه درمان حساسیت و آلرژی به انواع آلرژن های غذایی و از جمله میوه خرما پرهیز و خودداری از مصرف آن می باشد. اجتناب از مصرف میوه خرما و فرآورده های غذایی بدست آمده از این میوه برای افرادی که واکنش های آلرژیک شدید در مقابل این میوه نشان می دهند، بسیار ضروری است!

در خصوص کنترل و درمان عوارض آلرژیک ایجاد شده در اثر مصرف خرما در مواقعی که علائم و عوارض بروز یافته شدید نمی باشند پزشک متخصص به طور معمول داروهای آنتی هیستامین (به صورت خوراکی، قطره چشم و یا اسپری بینی) را تجویز می نماید. اما در مواردی که واکنش ها و علائم بسیار شدید می باشند (مانند واکنش های آنافیلاکسی) نیاز به مراقبت های اورژانسی بوده که توضیحات آن در نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک بیان شده است.

توصیه های مهم در ارتباط با کنترل و پیشگیری از آلرژی و حساسیت به میوه خرما

• در صورت اثبات آلرژی به میوه خرما توسط پزشک متخصص آسم و آلرژی، توصیه بر عدم مصرف میوه خام و یا مواد غذایی حاوی آن می باشد!
• افراد حساس به خرما باید در مصرف آب میوه ها، بخصوص آب میوه های مخلوط دقت نمایند. مقادیر اندک عصاره خرما در اینگونه آب میوه ها ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک در فرد شود.
• در صورتی که شخصی به یک نوع خرما حساسیت داشته باشد، احتمال بروز واکنش های آلرژیک در اثر مصرف رقم های دیگر خرما بسیار زیاد است!
• شایان ذکر است بدلیل آنکه میوه خرما ممکن است حامل اسپور (هاگ) قارچ ها و کپک هایی مانند گونه های کلادسپوریوم و یا سایر جنس های دیگر قارچ و یا کپک باشد لذا افراد حساس به قارچ ها و یا کپک ها ممکن است در صورت مصرف خرما دچار واکنش های آلرژیک شوند.
• برای اطفال و کودکان آلرژیک مصرف خرما برای اولین بار باید با احتیاط صورت گیرد! برای مرتبه اول باید مقدار اندکی خرما مصرف شود و در صورت عدم بروز علائم آلرژیک می توان مقادیر بیشتری از خرما استفاده نمود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- …Date palm and

۲- …Allergy to date fruits

۳- …Pho d 2, a major

۴- https://www.instah.com

۵- http://research.bmh.manchester