لاتکس مایعی شیری رنگ بوده که از درخت لاستیک (با نام علمی هویا برازیلینسیس- Hevea brasiliensis) نواحی گرمسیری (آفریقا و جنوب شرقی آسیا) بدست می آید!  امروزه صدها محصول در کارخانه های صنایع مختلف تولید می شود که حاوی ماده لاتکس می باشند. تماس مکرر با پروتئین موجود در لاتکس می تواند در بعضی از افراد باعث برور واکنش های آلرژیک شود. اگر سیستم ایمنی پروتئین لاتکس را به عنوان ماده حساسیت زا یا آلرژن شناسایی نماید در عرض چند دقیقه فرد دچار عوارض ناشی از حساسیت و آلرژی به لاتکس می گردد!

محصولات رایج حاوی ماده لاتکس

همانطور که بیان شد امروزه لاتکس به عنوان یکی از مواد رایج در صنایعی می باشد که محصولات آنها لاستیکی و پلاستیکی می باشند. بعضی از این محصولات مصرفی که حاوی لاتکس می باشند عبارتند از: دستکش های لاستیکی، برخی مواد مورد استفاده در دندانپزشکی و دندانسازی، کیف های پلاستیکی، بعضی از اسباب بازی های کودکان، بادکنک ها، کاندوم، چسب های زخم، کفش، دمپایی، پستانک و …

شایان ذکر است لاتکس طبیعی که باعث ایجاد حساسیت و آلرژی می شود با لاتکس مصنوعی (صناعی) که به طور شیمیایی تولید می گردد متفاوت می باشد.

علائم حساسیت به لاتکس

به طور کلی اغلب عوارض ناشی از حساسیت به لاتکس بعد از تماس های مکرر با این ماده بروز می یابند. علائم حساسیت به لاتکس عبارتند از: کهیر، خارش ناحیه از پوست که در تماس با لاتکس بوده است، عطسه، گرفتگی و آبریزش بینی. همچنین حساسیت به لاتکس می تواند عامل بروز علائم بیماری آسم (شامل خس خس سینه، تنگی نفس و سرفه) شود. گاهی در موارد شدید حساسیت به لاتکس ممکن است فرد دچار آنافیلاکسی (عارضه شدید و سیستمیک آلرژیک همراه با افت ناگهانی فشار خون، تنگی نفس و شوک) گردد!

شایان توجه است که اغلب عوارض آلرژیک ناشی از لاتکس در ناحیه پوست (کهیر، درماتیت تماسی آلرژیک) بوده و در اثر تماس با محصولات حاوی این ماده می باشد. خارش، قرمزی و تورم در ناحیه تماس با لاتکس شایع ترین علائم پوستی ناشی از حساسیت به لاتکس می باشند.

تشخیص حساسیت به لاتکس

به طور معمول برای تشخیص و اثبات حساسیت به لاتکس باید به متخصص آسم و آلرژی مراجعه شود. در این مواقع پزشک معالج بعد از معاینه بالینی و آگاهی از سابقه پزشکی بیمار، برای تشخیص دقیق آلرژی، انجام آزمایش های پوستی و (یا) خونی را توصیه می نماید. برای آگاهی از جزئیات این نوع آزمایش ها به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه کنید.

پیشگیری و درمان حساسیت به لاتکس

بعد از اثبات وجود حساسیت به لاتکس (بعد از معاینات بالینی و انجام آزمایشات خونی و پوستی)،  قطعی ترین راه درمان، پرهیز و خودداری از تماس با محصولات حاوی لاتکس طبیعی می باشد!

شایان ذکر است پروتئین های موجود در لاتکس با مواد حساسیت زای مختلفی تشابه داشته که این امر باعث بروز واکنش متقاطع میان لاتکس و آلرژن ها در مواد دیگر شود! به عبارتی ساده تر فرد حساس به لاتکس در برخی مواقع بدون تماس با ماده لاتکس ممکن است در اثر مواجهه با مواد مشابه لاتکس نیز دچار عوارض آلرژیک گردد. برای توضیحات بیشتر در مورد پدیده واکنش متقاطع و همچنین برای آگاهی از مواد حساسیت زای مشابه ماده لاتکس به نوشتار راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی مراجعه کنید.

برای درمان واکنش ها و عوارض آلرژیک ناشی از لاتکس هنگامی که این علائم ملایم باشند، پزشک متخصص به طور معمول داروهای آنتی هیستامین  و یا پماد های موضعی استروئیدی را تجویز می نماید. اما دربعضی موارد که عوارض آلرژیک شدید بوده و امکان بروز واکنش سیستمیک آنافیلاکسی وجود دارد، نیاز به مراقبت های پزشکی اورژانسی بوده که توضیحات آن در نوشتار داروهای اورژانسی برای واکنش های شدید آلرژیک بیان شده است.

توصیه های مهم در ارتباط با کنترل و پیشگیری از حساسیت به لاتکس

۱- در صورت حساسیت به لاتکس از هر گونه تماس پوست و یا چشم ها با محصولات حاوی لاتکس طبیعی اجتناب نمایید! باید از محصولات حاوی مواد جایگزین لاتکس و یا محصولات ساخته شده از لاتکس مصنوعی استفاده گردد!

۲- در صورت حساسیت به لاتکس باید در زمان مراقبت های پزشکی در مطب پزشک، بیمارستان و یا دندانپزشکی، پزشک خود را مطلع سازید!

۳- در صورت اجبار در استفاده از دستکش های ظرفشویی و یا یکبار مصرف (دستکش های لاتکس) از دستکش های ساخته شده از وینیل و یا لاتکس مصنوعی استفاده کنید.

۴- بعضی از اجزای پوشاک دارای مواد لاتکس می باشند، به همین دلیل در صورت حساسیت به لاتکس، پیش از خرید پوشاک جدید از عدم وجود لاتکس در آنها اطمینان حاصل نمایید.

۵- با توجه به واکنش متقاطع لاتکس با بعضی از مواد حساسیت زای دیگر، لذا افراد حساس به لاتکس باید مراقب تماس و یا مصرف اینگونه آلرژن های مشابه لاتکس باشند!  برای آشنایی با این مواد حساسیت زا به نوشتار راهنمای جامع واکنش متقاطع مواد حساسیت زای (آلرژن های) غذایی و تنفسی مراجعه نمایید.

۶- با توجه به استفاده رایج لاتکس در بادکنک و یا بعضی از اسباب بازی ها بنابراین باید مراقب تماس کودکان حساس به لاتکس با اینگونه وسایل و محصولات تفریحی بود! توصیه می شود از وسایل و اسباب بازی های استاندارد با مواد تشکیل دهنده مشخص برای کودکان استفاده شود! برای آشنایی با ساباب بازی های مناسب کودکان آلرژیک به نوشتار انتخاب و نگهداری صحیح اسباب بازی برای کودکان آلرژیک مراجعه نمایید!

۷- مواد غذایی و خوراکی هایی که در رستورانها با دستکش لاتکس تهیه شده اند ممکن است حاوی مواد حساسیت زای لاتکس بوده و در فرد حساس باعث بروز واکنش های آلرژیک شوند!

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱- آکادمی آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا

۲- انجمن ایمونولوژی بالینی و آلرژی استرالیا

۳- کالج آلرژی، آسم و ایمونولوژی آمریکا

۴- https://medlineplus.gov/latexallergy.html