موضوع افزایش بیماری های آسم و اگزما دراثر مصرف آنتی بیوتیک در کودکان زیر دو سال نتیجه مطالعه ای است که بر روی بیش از ۱۴۰۰۰ کودک زیر دو سال در آمریکا انجام شده است (منبع در انتهای متن ذکر شده است).

افزایش شیوع آلرژی در جوامع توسعه یافته

شیوع بیماری های آلرژی مانند آسم، اگزما، آلرژی غذایی و یا رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی یا آلرژی بینی) در جهان به طور چشمگیری در حال افزایش است. این افزایش بیشتر در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه مشاهده می شود! دانشمندان سالها پیش برای توضیح افزایش ابتلا به بیماری های آلرژیک در جهان نظریه ای به نام فرضیه بهداشت را مطرح ساختند.

فرضیه بهداشت

در مباحث پزشکی در دهه ۸۰ میلادی دانشمندان و محققان فرضیه ای به نام فرضیه بهداشت (Hygiene Hypothesis) مطرح نمودند. این فرضیه که امروزه مورد توجه قرار گرفته است عنوان می کند کاهش تماس با میکروب ها (میکروب های داخل روده یا پروبیوتیک ها) و یا عفونت های انگلی در اوایل زندگی می تواند سبب برهم خوردن تعادل سیستم ایمنی بدن شده که این امر خود موجب افزایش احتمال بروز بیماری های آلرژیک در انسان می گردد!  

علل افزایش شیوع آلرژی در جوامع شهری و توسعه یافته

محققان عقیده دارند عوامل محیطی مانند شیوه زندگی بخصوص در کشورهای غربی و توسعه یافته باعث افزایش شیوع بیماری های آلرژیک در این جوامع شده است. بعضی از این عوامل شامل کوچک شدن جمعیت خانواده ها، افزایش استفاده از آنتی بیوتیک ها، واکسیناسیون و بالا رفتن شاخص های بهداشتی در جوامع غربی  و پیشرفته می باشند.

تحریک میکروبی کودک و تنظیم سیستم ایمنی بدن!

به طور کلی مهمترین منبع تحریک میکروبی در دوران پس از تولد، میکروب های مفید موجود در دستگاه گوارش نوزاد می باشد. این تحریک میکروبی تاثیر بسزایی در جهت تنظیم سیستم ایمنی و ایجاد تحمل در مقابل مواد حساسیت زایی غذایی در نوزاد دارد.

اما ماهیت این میکروب ها و نحوه تماس با آنها در پیامد آن یعنی کنترل و کاهش ابتلا به بیماری های آلرژیک موثر است. برای توضیح بیشتر درباره نقش میکروب ها در تنظیم سیستم ایمنی و کاهش احتمال ابتلا به بیماری های آلرژیک به نوشتار میکروب درمانی بیماری های آلرژیک: پروبیوتیک و پری بیوتیک مراجعه نمایید.

مصرف آنتی بیوتیک در کودکان زیر دوسال!

تحقیقات نشان داده است جمعیت های میکروبی مفید در قسمت های مختلف بدن انسان (یا همان میکروبیوم در انسان)، نقش اساسی در تکامل سیستم ایمنی بدن و همچنین متابولیسم و عملکردهای رفتاری در انسان دارند.

سزارین، استفاده از شیر های خشک با فرمولاسیون خاص، استفاده از آنتی بیوتیک در دوران بارداری و بعد از تولد نوزاد با اثرات منفی که بر میکروبیوم دارند می توانند شکل گیری و تکامل سیستم ایمنی بدن را در نوزاد تحت تاثیر قرار دهند.

علاوه بر افزایش استعداد ابتلا به بیمار یهای آلرژیک، مشخص شده است مصرف آنتی بیوتیک در کودکان زیر دو سال باعث اختلال در متابولیسم بدن (چاقی) و یا اختلالات رفتاری و ادراکی (بیش فعالی، اوتیسم) می شود.

شایان توجه است شدت اثر استفاده از آنتی بیوتیک ها در کودکان زیر دو سال (بویژه در شش ماه اول) بر افزایش ابتلا به بیماری های آلرژیک مانند آسم، اگزما ویا  آلرژی بینی (رینیت آلرژیک) با دفعات، مدت استفاده و نوع آنتی بیوتیک مصرف شده در ارتباط است!

نتایج  مطالعه ای که در کودکان زیر دو سال انجام شده است نشان می دهد کودکانی که در معرض آنتی بیوتیک هایی مانند اعضای خانواده پنی سیلین (مانند  آموکسی سیلین، آمپی سیلین، آموکسی سیلین-کلاولانات، دیکلوکساسیلین، نافسیلین، پیپراسیلین-تازوباکتام) و یا سفالوسپورین ها (سفالکسین، سفازولین، سفالوتین، سفیکسیم، سفتریاکسون) و ماکرولیدها (مانند اریترومایسین، آزیترومایسین، کلاریترومایسین) بوده اند، بیشتر دچار بیماری های آلرژیک نظیر آسم ، آلرژی بینی و یا اگزما شده اند.

همچنین مصرف آنتی بیوتیک در کودکان زیر دو سال، بخصوص مصرف سفالوسپورین ها، آنها را برای ابتلا به آلرژی غذایی مستعد می نماید.  پژوهش ها نشان داده است آلرژی به شیر گاو و یا تخم مرغ در این کودکان افزایش معنا داری خواهد داشت.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱-  …Association of Infant Antibiotic Exposure

۲- میکروب درمانی بیماری های آلرژیک: پروبیوتیک و پری بیوتیک

۳- فرضیه بهداشت: رعایت بیش از حد بهداشت، افزایش احتمال ابتلا به بیماری های آلرژیک!