کوچیا (یا جاروی قزوینی) نوعی علف هرز بسیار آلرژی زا در مناطق مختلف کشور ایران به شمار می آید! اما پیش از معرفی این علف هرز آلرژی زا مناسب است که ابتدا به طور کوتاه و مختصر در مورد خصوصیات مختلف علف های هرز آلرژی زا و گرده آنها صحبت شود.

به طور کلی در دهه های گذشته، شیوع بیماری های آلرژیک ناشی از گرده گیاهان (مانند گرده علف های هرز) در سطح جهان افزایش یافته است. بیشتر گیاهان آلرژیک از طریق جریان باد، گرده افشانی می کنند و انتقال آن ها نیز از طریق جریان هوا صورت می گیرد. در میان گیاهان آلرژی زا، گونه های علف های هرز (Weeds) بخصوص اعضای خانواده آمارانتاسه با تولید گرده های فراوان و حساسیت زا نقش مهمی در بروز بیماری های آلرژیک تنفسی شامل رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی) و آسم دارند. در ادامه یکی از آلرژی زا ترین علف های هرز موجود در مناطق مختلف ایران معرفی خواهد شد.

گیاه کوچیا (جاروی قزوینی)

کوچیا اسکوپاریا (Kochia scoparia)، که در ایران به نام جاروی قزوینی نیز شناخته می شود، نوعی علف هرز سریع الرشد از خانواده آمارانتاسه (Amaranthaceae) است که با قدرت سازگاری بالایی که دارد در بسیاری از نقاط ایران رشد می کند. کوچیا گیاه نسبتاً پهن برگ، برافراشته و یکساله است. این گیاه یک ریشه اصلی داشته که به کل گیاه شکلی هرمی یا مدور با حداکثر ارتفاع بیش از یک متر می دهد. ریشه این گیاه می تواند به حداقل عمق و شعاع بیش از ۴ متر امتداد پیدا کند به طوری که به گیاه اجازه ی دسترسی به آب را در وسعت زیادی از خاک می دهد. به همین دلیل این گیاه قابلیت رشد در هر خاک و هر فصلی را دارد و مقاوم به خشکی، نمک و pH است. بر اساس مطالعات انجام شده، کوچیا علاوه بر ایران به عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد بیماری آلرژیک در شمال، جنوب و غرب ایالات متحده آمریکا، کانادا، اروپا، آفریقا، بخش هایی از آسیا و حتی استرالیا نیز شناخته شده است.

تاکنون با تحقیقات انجام شده در ایران دو آلرژن به نام های Koc s 1 و Koc s 2 توسط محققان برای نخستین بار در جهان شناسایی شده و در بانک جهان آلرژن های (IUIS) در سازمان بهداشت جهانی (WHO) به ثبت رسیده است. این دو آلرژن که ماهیتی پروتئینی دارند از مواد مهم حساسیت زای گیاه کوچیا محسوب می شوند.

پوشش گیاه کوچیا در ایران

گیاه کوچیا نوعی علف هرز و خودروی گرمسیری بوده و در مناطقی مانند تهران، خوزستان، اصفهان، آذربایجان، گلستان، اراک، کرمان، کرمانشاه، خراسان و قزوین مشاهده می شود. این گیاه مقاوم به گرما و شور زیست است و در فصول مختلف سال به رنگ های مختلف در می آید. دانه کوچیا با آب و باد پراکنده می شود.

آلرژی زایی گرده گیاه کوچیا درایران و جهان

در تحقیقی که توسط دکتر عصاره زادگان و همکاران در استان خوزستان در میان ۲۹۹ بیمار مبتلا به رینیت آلرژیک انجام گرفت، حدود ۶۷ درصد بیماران به گرده گیاه کوچیا حساسیت نشان دادند. همچنین در مطالعه ای دیگر که در خراسان رضوی توسط دکتر فریدونی و همکاران انجام گرفت حدود ۶۹ درصد از بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک به گرده علف هرز کوچیا واکنش آلرژیک نشان دادند. 

در پژوهشی که درعربستان سعودی بر روی بیماران با ملیت های مختلف انجام شد نتایج نشان داد میان ۱۵۹ بیمار، ۵۱% از بیماران بومی و ۲۸% از مهاجران آمریکای شمالی ساکن در منطقه، به کوچیا حساسیت داشتند. همچنین در مطالعه ای که در تایلند توسط دکتر فریسن و همکاران انجام گرفت، در میان علف های هرز، کوچیا مهم ترین آلرژن شناخته شد. علاوه بر این گرده این گیاه به عنوان آلرژن شایع و مهم در ایجاد آلرژی تنفسی در مناطق MidWest ایالات متحده آمریکا گزارش شده است.

مصارف دیگر گیاه کوچیا

همانطور که پیش تر بیان شد کوچیا در ایران بنام جاروی قزوینی شناخته می شود. از نام های دیگر این گیاه می توان به بوته آتشین و آتش فشان مکزیکی نیز اشاره کرد. این گیاه به علت ریشه های عمیقی که دارد در کنترل فرسایش خاک  نقش داشته و همچنین در بعضی مناطق خشک به عنوان علوفه برای دام ها استفاده می شود. علاوه بر این دانه های این گیاه در طب سنتی چینی برای کمک به تنظیم اختلالاتی مانند هیپرلیپیدمی، فشار خون بالا، چاقی و آرترواسکلروز استفاده می شود.

تشخیص حساسیت به گرده گیاه کوچیا

همانند تشخیص سایر مواد حساسیت زای تنفسی مانند گرده گیاهان، برای تشخیص آلرژی به گرده علف هرز کوچیا می توان با مراجعه به مراکز و کلینیک های تشخیص  آلرژی و با انجام آزمایش پوستی پریک و یا آزمایش خونی به وجود یا عدم وجود حساسیت به گرده این گیاه پی برد. برای اطلاع از جزئیات این روش های تشخیصی به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه فرمایید.

پیشگیری از آلرژی و حساسیت به گرده گیاه کوچیا

به طور کلی برای پیشگیری از حساسیت به گرده گیاه کوچیا (جاروی قزوینی) به طور اخص و یا گرده تمام گیاهان به طور اعم، باید از تماس و استنشاق گرده این گیاهان در زمان گرده افشانی آنها خودداری نمود. برای جزئیات راهکارهای پیشگیری از حساسیت به گرده گیاهان به نوشتار  پیشگیری از حساسیت و آلرژی ناشی از گرده گیاهان  مراجعه فرمایید.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع 

• Assarehzadegan M, Shakurnia A, Amini A. The most common aeroallergens in a tropical region in Southwestern Iran. World Allergy Organization Journal. 2013;6:7.
• Singh AB, Shahi S. Aeroallergens in clinical practice of allergy in India-ARIA Asia Pacific Workshop report. Asian Pac J Allergy Immunol. 2008;26(4):245-56.
• Akbari B, Assarehzadegan MA­, Morakabati P, Khosravi GR, Dousti F, Molecular characterization of a new allergen from Kochia scoparia pollen, Koc s 1 . International Journal of Bioscience, ۲۰۱۵; ۷ (۴), ۱۲۸-۱۳۸
• Fereidoni M, Farid Hossini R, Assarehzadegan MA, Jabberi Azad F, Varasteh AR. Skin prick test reactivity to common aeroallergens among allergic rhinitis patients in Iran. Allergologia et Immunopathologia 2009;۳۷ (۲): ۷۳-۷۹.
• Weber RW. Cross-reactivity of pollen allergens. Current allergy and asthma reports. 2004;4(5):401-8.
• Bemanian MH, Korkinejad NA, Shirkhoda S, Nabavi M, Pourpak Z. Assessment of sensitization to insect aeroallergens among patients with allergic rhinitis in Yazd City, Iran. Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology. 2012;11(3):253-8.
• Clot B. Trends in airborne pollen: an overview of 21 years of data in Neuchâtel (Switzerland). Aerobiologia. 2003;19(3-4):227-34.
• Damialis A, Halley JM, Gioulekas D, Vokou D. Long-term trends in atmospheric pollen levels in the city of Thessaloniki, Greece. Atmospheric Environment. 2007;41(33):7011-21.
• Farhoudi A, Pourpak Z, Mesdaghi M, Chavoshzadeh AKZ. The study of cockroach allergy in Iranian children with asthma. Acta Med Iran. 2003;41(3):150-5.
• Kashef S, Kashef MA, Eghtedari F. Prevalence of aeroallergens in allergic rhinitis in Shiraz. Iranian Journal of Allergy, Asthma and Immunology. 2003;2(4):185-8.
• DE LA CRUZ DR, Sanchez-Reyes E, Sanchez-Sanchez J. Analysis of Chenopodiaceae-Amaranthaceae airborne pollen in Salamanca, Spain. Turk J Bot. 2012;36:336-43.
• Friesen LF, Beckie HJ, Warwick SI, Van Acker RC. The biology of Canadian weeds. 138. Kochia scoparia (L.) Schrad. Canadian Journal of Plant Science. 2009;89(1):141-67.
• Bartra J, Mullol J, Del Cuvillo A, Dávila I, Ferrer M, Jáuregui I, et al. Air pollution and allergens. J Investig Allergol Clin Immunol. 2007;17(Suppl 2):3-8.
• Celedón JC, Sredl D, Weiss ST, Pisarski M, Wakefield D, Cloutier M. Ethnicity and skin test reactivity to aeroallergens among asthmatic children in Connecticut. CHEST Journal. 2004;125(1):85-92.
• Joseph CL, Peterson EL, Johnson CC, Ownby DR. Racial differences in allergen sensitivity. CHEST Journal. 2004;126(3):1004-5.
• Friesen LF, Beckie HJ, Warwick SI, Van Acker RC. The biology of Canadian weeds. 138. Kochia scoparia. Schrad Can J of Plant Sci. 2009;89:141-67.
• Kafi M. Growth analysis of Kochia (Kochia scoparia (L.) SCHRAD) irrigated with saline water in summer cropping. Pakistan Journal of Botany. 2009;41.
• Friesen L, Beckie H, Warwick S, Van Acker R. The biology of Canadian weeds. 138. Kochia scoparia. 2009:141-67.
• Kafi M. Kochia scoparia as a model plant to explore the impact of water deficit on halophytic communities. Pakistan Journal of Botany. 2012;44.
• Casey, P.A. (2009). “Plant guide for kochia (Kochia scoparia)”(PDF). Manhattan, Kansas: USDA Natural Resources Conservation Service, Kansas Plant Materials Center.
•  “Kochia Scoparia”. The Lovely Plants. Retrieved ۱۳ July ۲۰۱۴٫

•  Han LK, Nose R, Li W, et al. (October 2006). “Reduction of fat storage in mice fed a high-fat diet long term by treatment with saponins prepared from Kochia scoparia fruit”. Phytotherapy Research. ۲۰ (۱۰): ۸۷۷–۸۲٫ doi:10.1002/ptr.1981. PMID ۱۶۸۹۲۴۵۹٫

• Rankins DL, Smith GS, Hallford DM (July 1991). Rankins DL, Smith GS, Hallford DM (July 1991). “Serum constituents and metabolic hormones in sheep and cattle fed Kochia scoparia hay”. Journal of Animal Science. ۶۹(۷): ۲۹۴۱–۶٫ PMID ۱۸۸۵۴۰۳٫  Rankins DL, Smith GS, Hallford DM (July 1991). “Serum constituents and metabolic hormones in sheep and cattle fed Kochia scoparia hay”. Journal of Animal Science. ۶۹(۷): ۲۹۴۱–۶٫ PMID ۱۸۸۵۴۰۳٫