به طور کلی بعضی از زنان در طول بارداری به طور مکرر دچار عوارض ناشی از حساسیت و آلرژی در دوران بارداری (حاملگی) می شوند. خانم های حامله گاهی در طول دوره طبیعی بارداری مشکلاتی چون احتقان و گرفتگی بینی را حتی زمانی که سرماخورده نیستند، تجربه می نمایند. گاهی به این حالت “رینیت بارداری” گفته می شود.

احتمال می رود افزایش جریان خون و میزان تولید موکوس در طول دوره بارداری و همچنین تغییرات هورمونی از عوامل اصلی رینیت بارداری باشد. به هر حال به نظر می آید عوامل حساسیت زا و یا عوامل عفونی مسئول ایجاد رینیت بارداری نمی باشند. رینیت باردرای به طور معمول حدود دو هفته بعد از زایمان برطرف می شود.

اما نوشتار حاضر درباره تشدید علائم بیماری های آلرژیک و یا حتی ایجاد اینگونه بیماری ها در طول دوران بارداری می باشد. برای آگاهی از روش افتراق رینیت بارداری از رینیت آلرژیک به ادامه متن مراجعه نمایید. 

شایان ذکر است به عنوان یک قانون کلی پیش از هرگونه اقدام، به دلیل حساسیت دوره بارداری، باید برای علت یابی دقیق و کنترل و درمان هرگونه علائم آلرژیک و غیرآلرژیک به پزشک متخصص مراجعه شود و از مصرف داروها و اسپری های ضدآلرژی بدون مشورت با پزشک معالج، پرهیز نمود.

آسم در دوران بارداری

بیماری آسم در میان دیگر بیماری های آلرژیک که ممکن است در دروان بارداری بروز نمایند، از مهمترین و جدی ترین آنها به شمار می آید. مطالعات نشان داده است احتمال  شدت گرفتن بیماری آسم بیشتر در سه ماهه دوم بارداری می باشد. زنان باردار مبتلا به آسم درصورتی که بتوانند بیماری خود را به طور کامل تحت کنترل داشته باشند، بیماری آسم هیچگونه خطر جدی برای مادر و جنین نخواهد داشت!

به طور کلی توصیه می شود پیش از اقدام به بارداری بیمار مبتلا به آسم تحت نظر پزشک متخصص به کنترل کامل بیماری خود اقدام نماید. در بیماران آسم اجتناب از تماس با عوامل حساسیت زا و آلرژن ها  مانند هیره یا مایت گرد و غبار منزل و یا  هاگ (اسپور) قارچ ها و کپک ها بسیار حیاتی می باشد. برای مطالعه نکات پیشگیری و کنترل آلرژی در دوران بارداری به انتهای همین نوشتار مراجعه نمایید.

خوشبختانه امروزه برای درمان و کنترل بیماری آسم در دوران بارداری داروهای مختلف و بی خطری وجود دارد. داروهای استنشاقی ضد التهابی از جمله این داورها می باشند که به منظور پیشگیری از بروز علائم آسم برای بیمار تجویز می شوند.

داروهای استنشاقی بدلیل جذب کمتر آنها در بدن، نسبت به داروهای خوراکی و تزریقی، برای سلامت مادر و جنین مناسب تر می باشند. در حال حاضر بودزوناید (Budesonide) یکی از داروهای بی خطر و رایج برای کنترل بیماری آسم در دوران بارداری می باشد.

رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی، آلرژی بینی) در دوران بارداری

همانطور که پیش تر بیان شد علائم احتقان و گرفتگی بینی از جمله شایع ترین عوارضی است که زنان بادار در دوران حاملگی خود به آن مبتلا می شوند (رینیت بارداری). رینیت بارداری اغلب آلرژیک نمی باشد.

اما در صورت ابتلا قبلی فرد به رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی)، ممکن است علائم این نوع رینیت در دروان بارداری بخصوص در فصول گرده افشانی گیاهان افزایش یابند. همچنین در بعضی از موارد تشخیص بیماری رینیت آلرژیک برای اولین بار در دوران بارداری، بدلیل تشدید علائم بیماری، صورت می گیرد.

راه افتراق رینیت بارداری از رینیت آلرژیک (آلرژی فصلی یا آلرژی بینی)

رینیت بارداری اغلب با تنها علامت احتقان و گرفتگی بینی همراه است و در دوران بارداری بروز یافته و مدتی بعد از زایمان برطرف می شود. اما در بسیاری  از موارد رینیت آلرژیک در دوران بارداری از پیش از دوران حاملگی وجود داشته و با علائمی مانند عطسه های تکراری، خارش و آبریزش بینی و البته احتقان و گرفتگی بینی همراه است.

همچنین علائم رینیت آلرژیک در دوران بادراری همانند مواقع غیرحاملگی، در اثر تماس با عوامل حساسیت زا (آلرژن ها) مانند هیره (مایت) گردوغبار منزل و یا گرده گیاهان، تشدید می شوند.

درمان رینیت آلرژیک در دوران بارداری با نظر پزشک صورت گرفته و معمولا به صورت استفاده از داروهای آنتی هیستامین خوراکی (مانند کلرفنیرآمین، لوراتادین و یا ستیریزین)  به همراه اسپرهای بینی ضدآلرژی (مانند بودزوناید) می باشد.

کهیر در دوران بارداری

ایجاد کهیر و سایر موارد همراه با خارش و قرمزی (راش) پوست از موارد شایع  در دوران بارداری محسوب می شوند. کهیر ممکن است در اثر عوامل مختلف از جمله عوامل آلرژیک در فرد بیمار ایجاد گردد.

در موارد کهیر آلرژیک عوامل محرک و حساسیت زای مختلفی (غذایی، تنفسی و …) می توانند سبب ایجاد و یا تشدید واکنش ها در کهیر شوند. البته نوع خاصی از واکنش های پوستی به نام پاپول های خارش دار و کهیری و همچنین پلاک های خارش دار گاهی در قسمت پایینی شکم و یا بالای ران های خانم باردار ممکن است مشاهده شود. اغلب عوارض اخیر بعد از زایمان برطرف می گردند.

اگزما در دوران بارداری

به طور معمول اگزما در دوران بارداری بهبود نسبی یافته که این امر به نظر بدلیل افزایش هورمون های استروئیدی در این دوران می باشد.

تشخیص آلرژی در دوران باداری

اگر تشخیص و شناسایی عوامل آلرژی زا پیش از دوران بارداری انجام نشده است، باید به صلاحدید پزشک معالج این آزمایش ها انجام شوند. برای آگاهی از آزمایش های تشخیص آلرژی به نوشتار آزمایش های رایج خونی و پوستی برای  تشخیص بیماری های آلرژیک مراجعه گردد.

لازم به توضیح است از آنجایی که انجام آزمایش پوستی برای تشخیص آلرژی (آزمایش پوستی پریک) در دوران بارداری ممکن است همراه با افزایش خطر ایجاد واکنش های شدید باشد، لذا بهتر است از آزمایش های خونی برای تشخیص آلرژی استفاده گردد.

نکات مهم در کنترل و پیشگیری از آلرژی در دوران بارداری

• پرهیز از تماس با عوامل حساسیت زا به عنوان یک قانون کلی در کنترل و پیشگیری از بیماری های آلرژیک
• استفاده از اسپری های سالین (آب نمک استریل) برای بهبودی و کاهش احتقان بینی
• دور نگه داشتن حیوانات خانگی از اتاق خواب
• جارو کشیدن در فواصل کوتاه با جاروبرقی های مجهز به فیلتر هپا
• استفاده از تهویه های هوا برای کنترل رطوبت هوا و همچنین حذف عوامل حساسیت زا از هوای تنفسی در خانه
• بسته نگاه داشتن پنجره ها بخصوص در فصول گرده افشانی گیاهان و یا در روزهای همراه با وزش شدید باد 
• استفاده از ماسک مناسب برای مواقعی که قصد خروج از خانه را دارید. (برای مطالعه روش انتخاب و استفاده صحیح از ماسک به نوشتار ماسک و طریقه صحیح استفاده از آن مراجعه شود).
• تعویض لباس ها و دوش گرفتن و شستشوی موهای سر، بعد از مراجعت به خانه از محیط خارج
• پرهیز از مصرف هرگونه دخانیات.
• پیشگیری از قرار گرفتن در معرض آلاینده های صنعتی و آلاینده های ناشی از وسایل نقلیه و خودداری از خروج از خانه در روزهایی که هوا آلوده می باشد.
• مطابق نظر پزشک متخصص، در صورت انجام دوره ایمنی درمانی (واکسن درمانی آلرژی) ، توصیه می شود ایمنی درمانی در دوران بارداری متوقف شود!

برای آگاهی از همه نکات مهم و کاربردی در ارتباط با پیشگیری و کنترل علائم بیماری های آلرژیک به بخش پیشگیری و درمان آلرژی یا حساسیت مراجعه شود.

تهیه و تدوین: دکتر محمد علی عصاره زادگان

منابع:

۱– https://www.webmd.com

۲- http://www.eaaci.org

۳- Diagnosing Rhinitis during Pregnancy

۴- Asthma in pregnancy